CUL-DE-SAC

• Tytuł polski: MATNIA

• Film fabularny
• Produkcja:
  Wielka Brytania
• Rok produkcji:
  1966
• Czarno-biały, 3060 m, 111 min

Scenariusz "Matni" napisał Polański (razem z Brachem) jeszcze w roku 1963, ale nie udało mu się zainteresować nim producentów francuskich. Dopiero po realizacji noweli w "Najpiękniejszych oszustwach świata", a zwłaszcza po sukcesie, jaki odniósł jego pierwszy film angielski "Wstręt", Polański powrócił do dawnego projektu. Nakręcił film, który większość angielskiej i francuskiej prasy filmowej oceniła bardzo wysoko. Podkreślano oryginalność wizji autora, w której odnaleźć można niektóre motywy przewodnie wcześniejszych utworów Polańskiego, szczególnie zaś "Dwóch ludzi z szafą" i "Ssaków". Pisano też o związkach "Matni" z teatrem absurdu, z Ionesco, Beckettem, a także z Pinterem. Nie bez powodu pierwotny tytuł filmu brzmiał "Czekając na Katelbacha". Wychwalano perfekcyjną reżyserię i znakomite prowadzenie aktorów. Byli też, oczywiście, i krytycy, którzy zarzucali Polańskiemu efekciarstwo i afektację. Ale skrajne opinie towarzyszyły reżyserowi od początku jego kariery i stan ten nie zmienił się do dzisiaj. W starym zamku, położonym na małej odludnej wysepce, mieszka niezbyt dobrana para małżeńska: George, mężczyzna w średnim wieku i jego młoda i piękna żona Teresa. George sprzedał fabrykę i wycofał się z interesów, aby poświęcić się malowaniu i młodej żonie, która z nudów hoduje na zamku kury. Jedynymi gośćmi na wyspie są sąsiedzi z pobliskiej miejscowości; z ich synem, młodym Chistopherem, Teresa romansuje i zdradza męża. Życie mieszkańców zamku ulega gwałtownej zmianie. Na wyspie pojawia się dwóch gangsterów wracających z nieudanego skoku. Ich samochód się popsuł, obaj są ranii. Chcą czekać na zamku na przyjazd swego szefa Katelbacha, on tylko może im pomóc. Ciężko ranny w brzuch Albert umiera. Richard terroryzuje George'a i Teresę, w nocy każe im kopać grób dla zmarłego gangstera. Rankiem pojawia się na wyspie nowy samochód. Richard jest przekonany, że to Katelbach przybył, żeby go zabrać, ale jak się okazuje są to goście, dawni przyjaciele George'a. Richard chcąc usprawiedliwić swoją obecność, gra rolę służącego i ogrodnika. Gospodarz daje do zrozumienia, że ma już dość tych odwiedzin. Obrażeni goście opuszczają wyspę. Richard otrzymuje wreszcie odpowiedź od Katelbacha. Nikt po niego nie przyjedzie, musi radzić sobie sam. Gangster próbuje uruchomić samochód George'a. Teresa żąda od męża męskiej reakcji, wkłąda mu do ręki broń. George strzela w chwili, kiedy gangster ma umierający Richard strzela z pistoletu maszynowego siejąc spustoszenie. Teresa opuszcza wyspę razem z jednym z gości, Cecilem, kiedy wrócił po zapomnianą strzelbę. George pozostaje sam. Chociaż w "Matni" występują przestępcy, nie ma ona nic wspólnego z filmem kryminalnym. Główny temat dzieła jest typowy dla Polańskiego i przejawia się w wielu jego obrazach, aż po najświeższe tytuły: jest to temat pana i niewolnika. Gangster zdobywa władzę nad właścicielem zamku, ale sam jest jednocześnie ofiarą, więźniem czekającym na pomoc swego szefa Katelbacha. Lionel Stander, amerykański aktor filmowy i teatralny, wyposażył swego bandytę w cechy prostego, brutalnego chłopa. Donald Pleasence jako George, poniżony i bezsilny wobec Richarda, jest żałosny i jednocześnie patetyczny. Piękna i cynicznie obojętna Fran#oise Dorleac, zmarła tragicznie w wypadku samochodowym zaledwie w rok po premierze "Matni", stanowi doskonałe ucieleśnienie kobiety-mącicielki spokoju, igrającej z męską ambicją i poczuciem godności. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Nagrody

schowaj

• 1966
  Berlin (Międzynarodowy Festiwal Filmowy)-Złoty Niedźwiedź