ORZEŁ I RESZKA

• Film fabularny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  1974
• Premiera:
  1975. 02. 10
• Gatunek:
  Film sensacyjny
• Język:
  polski, angielski, niemiecki
• Barwny, 2634 m, 87 min
  
  Lokacje: Berlin Wschodni (m.in. dworzec Ostbahnhof), Berlin Zachodni (ulica Tauentzienstrasse, kościół pamięci Cesarza Wilhelma, port lotniczy Tempelhof).

Wiosną 1954 po siedmiu latach pobytu w więzieniu, skazany na dożywocie więzień polityczny Marcin Nowak zostaje zwolniony dzięki amnestii. Jest sam, żona związała się z innym, córki nie może odebrać. Pragnie wrócić do normalnego życia; jest historykiem, ale z konieczności podejmuje pracę w PGR, skąd jednak musi odejść już po kilku miesiącach: jego sumienność stała się niewygodna dla kombinatorów... Marcin kontaktuje się z żoną nieżyjącego już kolegi, Teresą - ona też jest samotna, pozostają razem. Nowak pracuje teraz jako inkasent elektrowni, ale kiedy znów interesują się nim organa śledcze - ulega namowom Teresy i decyduje się uciec z kraju. Wiosną 1955 przedostaje się przez "zieloną granicę" do NRF; trafiają do tymczasowego obozu, prowadzonego przez tzw. Biuro Pomocy Uchodźcom ze Wschodu. Jako wrześniowy oficer i powojenny więzień polityczny w Polsce Marcin staje się obiektem szczególnego zainteresowania wywiadu amerykańskiego. Po wielokrotnych "badaniach", prowadzonych przez speców porucznika Ralfa Moesa, zostaje współpracownikiem zachodnioberlińskiej komórki amerykańskiego wywiadu. Inteligentny, odważny, opanowany - rychło zdobywa zaufanie kolegów i zwierzchników. Szef, pułkownik Arthur Kenneth wyjaśnia mu istotę funkcjonowania organizacji, określa perspektywiczne cele działalności antykomunistycznej, tłumaczy metody realizacji "idei rozmiękczania" poprzez wzmożoną dywersję ideologiczną. Antypolskość tych planów zraża Marcina do nowych pracodawców - zgadza się na jeden przerzut do Polski, po którym pragnie się wycofać... W 1956 Marcin przekracza granicę Polski. Postrzelony na granicy w nogę sam zgłasza się do polskich władz bezpieczeństwa i wyznaje cel swej misji, ale nie chce podjąć współpracy z kontrwywiadem. "Z nimi nie mogę, bo ich plany są wredne; z wami nie chcę, bo mam inne przekonania" - wyznaje majorowi. Ostatecznie jednak przyjmuje trudne, ryzykowne zadanie. Wtajemnicza w nie dawną koleżankę z partyzantki, Majkę, która decyduje się grać rolę skaptowanej przez Marcina agentki. Marcin wraca do Berlina Zachodniego "po wykonaniu zadania" i zwycięsko przechodzi badania prawdomówności. Kiedy Majka przyjeżdża służbowo do NRD, Marcin przewozi rzekomą agentkę do Kennetha - w samochodzie ustalają szczegóły spotkania z szefem. Pozycja Marcina w agenturze wzrasta. Wkrótce jednak sytuacja zachodnioberlińskich komórek wywiadowczych zaczyna się gmatwać: mnożą się "wpadki" informatorów, kolejne akcje agentów amerykańskich, angielskich i gehlenowskich kończą się fiaskiem, demaskowane w zarodku przez nieznanych przeciwników... Kierownictwo podejrzewa zdradę, trwa śledztwo. Pułkownik Kenneth zwołuje ogólną naradę: w jego gabinecie pracownicy agentury oczekują przybycia wysokiego dygnitarza organizacji. Współpracownica Marcina, Zuzanna, ostrzega go - w jego mieszkaniu Moes przeprowadza właśnie rewizję. Korzystając z zaufania Kennetha i pomocy Zuzanny Marcin wychodzi z gabinetu "po papierosy" i ucieka; jednocześnie pracownicy polskiego kontrwywiadu umożliwiają ucieczkę strzeżonej przez Amerykanów Teresie i ich małej córeczce...

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Nagrody

schowaj

• 1976
  Nagroda im. Zbyszka Cybulskiego
  Małgorzata Potocka