Wyszukiwaniex

Proszę wpisać poszukiwane słowo lub jego fragment.

Opcja fragment pozwala wyszukać każde wystąpienie poszukiwanego wyrażenia.

Opcja początek pozwala wyszukać wszystkie tytuły i nazwiska rozpoczynające się od wyszukiwanego wyrażenia.

Opcja dokładnie wyszukuje tylko te filmy i osoby, których tytuły, imiona i/lub nazwiska są takie same jak wyszukiwane wyrażenie.

WAŻNE!
W tytułach filmów w wyszukiwarce nie uwzględniamy występujących w nich znaków przestankowych.
Proszę pamiętać, że każda osoba wpisana jest do bazy w formie „nazwisko, imię”. Wyszukując osoby w opcji początek należy wpisać jej nazwisko lub jego początkowy fragment, w opcji dokładnie należy wpisać np. Kowalski, Jan (nie Jan Kowalski). W tej opcji wpisanie przecinka i spacji JEST KONIECZNE.

Szukaj w bazie

RZECZPOSPOLITA MODERNISTYCZNA

  • Cykl dokumentalny
  • Produkcja:
    Polska
  • Rok produkcji:
    2019-2020
  • Barwny, 12 części x ok. 32 min

Cykl dwunastu filmów dokumentalnych pokazujących fenomen polskiej architektury modernistycznej lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Ogólnopolska skala, szybkie tempo budowy i wysoka jakość wykonania zapewniły tym inwestycjom znaczące miejsce w historii polskiej architektury. Zjawisko komentują współcześni historycy sztuki i architekci.
Cykl filmów jest obszerną prezentacją najlepszych polskich realizacji modernistycznych, które powstały w ciągu zaledwie dekady na terenie przedwojennej Polski. Architektura została pokazana z uwzględnieniem kontekstu urbanistycznego, opisem brył, wnętrz i detali. Z przypomnieniem założeń projektowych, historii budowy i użytkowania, w tym losów wojennych budynków.
Bohaterami filmów są nie tylko gmachy dużych miast - Warszawy, Gdyni, Krakowa, Katowic, Poznania czy Lwowa, ale także mniejszych miejscowości – Juraty, Ciechocinka, Otwocka czy Stalowej Woli.
To opowieść o dużych założeniach urbanistycznych takich jak: Tor Wyścigów na Służewcu, kampus Akademii Wychowania Fizycznego czy osiedla mieszkaniowe w Warszawie, Gdyni i w Łodzi. To również rzecz o pojedynczych obiektach-symbolach międzywojennego modernizmu: „drapaczu chmur” w Katowicach, warszawskim „Prudentialu” czy willach awangardowych architektów. Dzięki zdjęciom dronowym widzowie oglądają posadowione w lasach budynki sanatoryjne takie jak: pensjonat Wiktor w Żegiestowie czy sanatorium w Otwocku. Swoimi formami przypominają one statki i maszyny, które inspirowały modernistów. Poznają też realizacje przemysłowe czy sakralne filmowane z lotu ptaka.
W nawiązaniu do idei Louisa Sullivana, akcentującej rolę funkcji w kształtowaniu formy, w poszczególnych odcinkach omawiane są obiekty architektoniczne o podobnych funkcjach. Cykl obejmuje trzydziestominutowe filmy opowiadające o architekturze: władzy, sportu, mieszkaniowej społecznej i luksusowej, kultury, przemysłu, edukacji, dworców, kurortów, biznesu i sakralnej. Autorzy konfrontują budynki utrwalone na archiwalnych fotografiach i filmach, ze współczesnymi ujęciami tych obiektów. Te zestawienia prowokują do zadawania pytań o stan zachowania i jakość konserwacji tego dziedzictwa.
Poza prezentacją architektury, dokumenty wprowadzają w państwowotwórczy, społeczny i kulturowy kontekst powstawania prezentowanych obiektów. Architektura tego okresu stała się jednym z symboli modernizacji niepodległego państwa. Na to jaki przybrała kształt, wpłynęła rewolucja w międzynarodowej estetyce i technice. Znaczenie miały prowadzone w Polsce duże inwestycje państwowe, między innymi budowa Gdyni, Centralnego Okręgu Przemysłowego czy sieci polskich szkół. Wznoszenie licznych inwestycji publicznych i mieszkaniowych wyrównywało różnice i zaniedbania społeczne okresu zaborów. Wybór modernizmu pokazywał, że odbudowująca się Rzeczypospolita dotrzymuje kroku awangardzie artystycznej ówczesnej Europy. Wyzwaniu temu, zarówno inwestorzy jak i projektanci starali się sprostać w niezwykle krótkim czasie, w ogólnopolskiej skali.
Autorzy „Rzeczpospolitej modernistycznej” przypominają najważniejszych architektów-modernistów takich jak: Józef Szanajca, Bohdan Lachert, Barbara i Stanisław Brukalscy, Szymon Syrkus, Juliusz Żórawski, Romuald Gutt, Bohdan Pniewski, Leon Dietz d’Arma, Karol Schayer, Edgar Norwerth i wielu innych. Wspominają też inwestorów i polityków-mecenasów inwestycji: ministra Eugeniusza Kwiatkowskiego, prezydenta Stefana Starzyńskiego czy wojewodę Michała Grażyńskiego, których zaangażowanie umożliwiło uruchomienie znacznych przedsięwzięć projektowych i budowlanych.
Rolę przewodników i komentatorów architektury polskiego modernizmu międzywojnia pełnią w filmach znani historycy sztuki, a także współcześni architekci, m. in.: prof. Andrzej Olszewski, prof. Andrzej Szczerski, prof. Marta Leśniakowska, dr hab. Michał Pszczółkowski, dr Ryszard Nakonieczny, dr hab. Waldemar Baraniewski, Maciej Miłobędzki oraz wielu innych. Twórcy filmu przeprowadzili ponad 70 wywiadów z badaczami historii architektury, którzy w popularny sposób przybliżają podstawowe idee i zasady, którymi kierowali się moderniści. Przypominają historie i anegdoty towarzyszące powstawaniu budynków. Zwracają uwagę na wyzwania, jakie napotykają niemal stuletnie ikony modernizmu.
Dzisiaj tematyka związana z przedwojenną architekturą funkcjonalistyczną stanowi inspirację dla współczesnych projektantów i innych grup odbiorców. Powstają strony internetowe, ścieżki turystyczne, ekspozycje i wydawnictwa poświęcone tej tematyce. Organizatorami tych przedsięwzięć są zarówno profesjonaliści – architekci, historycy sztuki, przewodnicy miejscy jak i pasjonaci-amatorzy, zainteresowani przestrzenią miejską. „Rzeczpospolita modernistyczna” odpowiada na to zapotrzebowanie.

Ekipa
pełna | skrócona | schowaj

ARCHITEKTURA WŁADZY (1)

  • Odcinek serialu
  • Rok produkcji:
    2019
  • 32 min

Bohaterami filmu są przedwojenne budynki modernistyczne wzniesione na potrzeby władz ustawodawczych, wykonawczych, samorządowych i sądowniczych. Nowo powstałe po 1918 roku państwo było zobowiązane do przygotowania dużej liczby gmachów administracji państwowej, ministerstw oraz urzędów lokalnych, których brakowało po zaborach.
Urzędy i siedziby władz miały symbolizować siłę i nowoczesność odrodzonego państwa. Powstawały jeszcze w latach dwudziestych XX wieku, często w stylistyce klasycyzującej, o bryłach dalekich od corbusierowskiego funkcjonalizmu, jednak z elementami zmodernizowanego detalu na elewacji.
Solidność państwa przejawiała się w monumentalności formy i używaniu dobrych materiałów, a także w kompleksowym projektowaniu budynków – również wnętrz, razem z meblami i elementami wyposażenia. W filmie prezentowane są budynki parlamentów - Sejmu RP i Sejmu Śląskiego, z symboliką niepodległego, demokratycznego państwa. Pojawiają się również gmachy ministerstw: Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, zaprojektowanego przez Zdzisława Mączeńskiego oraz Ministerstwa Robót Publicznych autorstwa Rudolfa Świerczyńskiego. Obiekty władzy sądowniczej reprezentuje monumentalny budynek Sądów w Warszawie, zaprojektowany przez architekta Bogdana Pniewskiego.
O charakterystycznych dla tego okresu sposobach budowania autorytetu władzy - za pomocą monumentalnych form architektonicznych, schodów, solidnych materiałów i symboliki - opowiadają w filmie historycy sztuki: prof. Andrzej Olszewski, dr Monika Kuhnke, dr hab. Waldemar Baraniewski, dr hab. Michał Pszczółkowski, a także autor projektów współczesnych budynków sejmowych – architekt prof. Bolesław Stelmach.

ARCHITEKTURA SPORTU (2)

  • Odcinek serialu
  • Rok produkcji:
    2019
  • 33 min

Film opowiada o projektach i budowie modernistycznych obiektów sportowych w II Rzeczypospolitej. Polska w krótkim czasie dwudziestolecia międzywojennego chciała nadrobić braki w infrastrukturze sportowej po okresie zaborów. Powstawały liczne kluby i stowarzyszenia sportowe, a wraz z nimi stadiony, tory wyścigowe, hale, baseny, przystanie żeglarskie oraz infrastruktura narciarska.
„Architektura sportu” to przede wszystkim opowieść o dwóch realizacjach dwudziestolecia międzywojennego: Torze Wyścigów Konnych na Służewcu w Warszawie oraz warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego /dawnym CIWF/. Pierwszy z tych obiektów zaprojektował młody, niespełna trzydziestoletni architekt Zygmunt Plater-Zyberk, drugi, jeden z czołowych ówczesnych projektantów - Edgar Norwerth.
Oba obiekty zostały utrwalone na taśmach przedwojennych filmów. Autorzy „Rzeczpospolitej modernistycznej” przywołują te filmowe obrazy archiwalne. Prezentują też modernistyczne budynki uchwycone w ikonografii znakomitych przedwojennych fotografów architektury – Czesława Olszewskiego i Henryka Poddębskiego.
Wiele ze sztandarowych, modernistycznych inwestycji sportowych II RP pełni swoje funkcje do dziś. Są też obiekty dużej wartości estetycznej, które niszczeją. W filmie pokazano destrukcję pływalni w Ciechocinku, zaprojektowanej przez Romualda Gutta i niszczenie budynku klubu „Orzeł”, autorstwa światowej sławy modernisty – architekta Macieja Nowickiego.
Historycy sztuki – prof. Andrzej Olszewski, dr hab. Waldemar Baraniewski, dr Tomasz Śleboda oraz socjolog dr Barbara Bossak-Herbst analizują wpływ idei i zasad modernistycznych na architekturę polskich obiektów sportowych tego okresu. Pytają o to, w jakim stopniu wizjonerskie rozwiązania przyjęte w architekturze z lat trzydziestych są nadal aktualne oraz co zrobić by ochronić niemal stuletnią substancję zabytkową, mając na uwadze potrzeby współczesnych użytkowników.
Architekt Wojciech Zabłocki, projektant kilku obiektów sportowych z lat 60. na terenie AWF podkreśla, że jego realizacje tylko w swobodny sposób nawiązują do przedwojennego modernizmu, a w architekturze najbardziej ceni emocje i proporcje.

ARCHITEKTURA MIESZKANIOWA SPOŁECZNA (3)

  • Odcinek serialu
  • Rok produkcji:
    2019
  • 32 min

Film dokumentalny opowiada o architektoniczno-społecznych próbach rozwiązania kryzysu mieszkaniowego w przedwojennej Polsce, poprzez budowę modernistycznych budynków i osiedli społecznych.
Po odzyskaniu niepodległości palącym stało się rozwiązanie problemu braku mieszkań. Najtrudniejszą sytuację mieszkaniową mieli najubożsi. Przybywający ze wsi do miast robotnicy gnieździli się w małych izbach. Brakowało funduszy na wspieranie inwestycji mieszkaniowych, szczególnie w okresie kryzysu gospodarczego przełomu lat 20. i 30. Boom budowlany nastąpił dopiero w połowie lat 30. i objął zarówno inwestycje społeczne dla niezamożnych jak i te luksusowe we wszystkich większych polskich miastach.
Mieszkaniówkę społeczną w filmie reprezentują osiedla z Warszawy, Łodzi i Gdyni, których projekty pokazano przed wojną na międzynarodowym kongresie architektury nowoczesnej we Frankfurcie w 1929 roku. Historyk sztuki prof. Marta Leśniakowska opowiada o powstawaniu, założeniach projektowych i zróżnicowanych formach architektonicznych warszawskich kolonii żoliborskiego WSM, dr Błażej Ciarkowski o osiedlu Montwiłła-Mireckiego w Łodzi, dr Marcin Szerle przedstawia budynki Gdyńskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Architekt Maciej Miłobędzki zwraca uwagę na bogaty program społeczny i edukacyjny jaki wprowadzali dla mieszkańców osiedla lewicowi działacze spółdzielczy Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Ważną rolę pełniły przestrzenie wspólne: podwórka, ogrody, świetlice, w których nawiązywały się więzi społeczne.
Osiedla społeczne projektowali przede wszystkim architekci wywodzący się ze środowisk awangardowych, którzy inspirowali się teoriami i dokonaniami „papieża modernizmu” Le Corbusiera i przenieśli na polski grunt głoszone przez niego założenia nowoczesnej architektury. Do tej grupy należeli tworzący grupę „Praesens”: Stanisław i Barbara Brukalscy, Szymon i Helena Syrkusowie, Bohdan Lachert i Józef Szanajca.
Dzisiaj mieszkańcy przedwojennych osiedli społecznych zaczynają się konsolidować i budować swą tożsamość odwołując się do historii osiedli i ich modernistycznej architektury. Tak jest w przypadku społeczności łódzkiego osiedla Montwiłła-Mireckiego, o której w filmie opowiada jego mieszkanka - Dorota Fornalska.
Zdaniem prof. Marii Leśniakowskiej architekci, którzy zaprojektowali osiedle takie jak przedwojenny WSM byli dalekowzroczni, bo stworzyli atrakcyjną przestrzeń do życia nawet dziś, czyli w XXI wieku.

ARCHITEKTURA MIESZKANIOWA LUKSUSOWA (4)

  • Odcinek serialu
  • Rok produkcji:
    2019
  • 33 min

Film przybliża zagadnienia związane z luksusową, modernistyczną architekturą mieszkaniową przedwojennej Polski. Jest to spacer po domach własnych znanych architektów-modernistów oraz wybranych kamienicach z Warszawy, Katowic, Krakowa, Gdyni i Lwowa.
Czym był luksus w modernistycznej architekturze lat 30.? Zdaniem występującego w filmie architekta prof. Konrada Kuczy-Kuczyńskiego, był to standard materiałów, wyposażenie techniczne oraz detale związane z rzeźbą i malarstwem. Architekt Michał Leszczyński dodaje również lokalizację, a więc „dobry adres” i ogród, jako wyznaczniki wysokiego standardu. Większe polskie miasta miały ulice, a nawet dzielnice będące „wyspami luksusu”. Dr Ryszard Nakonieczny wskazuje loggie i ogrody zimowe jako wyróżniki architektury luksusowej na Górnym Śląsku. Rekompensowały one niemożność przebywania na zewnątrz w zanieczyszczonym środowisku. Wyróżnikiem była też konstrukcja stalowa, w której zaczęto stawiać domy.
Występujący w filmie historyk sztuki prof. Andrzej Olszewski zauważa, że wille były pierwszymi przykładami nowych idei, stąd niektóre z nich weszły do historii modernizmu. W przedwojennej Polsce luksusowe wille projektowali awangardowi architekci. Stawiając własne domy eksperymentowali z nowymi pomysłami. W latach 1927-28, na warszawskim Żoliborzu powstała pierwsza w pełni awangardowa realizacja w Polsce - willa własna Barbary i Stanisława Brukalskich. Ten funkcjonalistyczny dom ma kubistyczną bryłę i otwartą wewnętrzną przestrzeń. Nie jest jednak pozbawiony detalu. Profesor A. Olszewski przywołując corbusierowskie stwierdzenie, że „dom to maszyna do mieszkania”, pyta - dlaczego ma to być tylko gołe pudełko? Porównuje dom Brukalskich do ikonicznego domu Ritvelda w Utrechcie. Willa Brukalskich była idealnym przeniesieniem malarstwa neoplastycyzmu na architekturę.
W podobnym międzynarodowym stylu, z zastosowaniem zasad modernistycznej architektury, wyznaczonych przez Le Corbusiera, zaprojektował swój dom przy ul. Katowickiej w Warszawie inny modernista - Bohdan Lachert. Architekt jeszcze bardziej podkreślił rolę przestrzeni wnętrza. Natomiast bryła budynku przypomina formą statek, z charakterystycznym dla architektury modernistycznej tarasem na dachu. Z wnętrza prowadzą na taras spiralne okrętowe schody. Przewodnikiem po domu Lacherta jest Beata Chomątowska, autorka biografii architekta. - „To jeden z pomników modernizmu polskiego. Ten dom wyprzedzał swój czas” - uważa pisarka. Inne przykłady prezentowanych w filmie domów własnych architektów to warszawskie wille: Bohdana Pniewskiego i Romualda Gutta oraz Tadeusza Michejdy w Katowicach. Przykłady bardzo różnych odmian modernizmu.
Przykładami modernistycznych kamienic są warszawskie realizacje Juliusza Żórawskiego: „Dom Wedla”, „Szklany Dom” i kamienica w alei Przyjaciół. Architekt Jan Strumiłło opowiada o rozwiązaniach zastosowanych przez Żórawskiego. Budynki te są przepełnione marynistycznymi elementami: tarasami, żaglami na dachu, spiralnymi schodami i bulajowymi oknami. Widać w tym modernistyczną fascynację statkami i maszynami. W realizacjach Żórawskiego zwracają również uwagę elementy lokalnej ozdoby: dopracowany detal, posadzki z gorsecików, kute kraty. - Bóg jest w detalu – pointuje za Miesem van der Rohe - profesor Andrzej Olszewski.

ARCHITEKTURA PRZEMYSŁU. PORT W GDYNI (5)

  • Odcinek serialu
  • Rok produkcji:
    2019
  • 31 min

Podróż po niemal stuletniej zabudowie portu i miasta Gdyni. Opowiada o ogromnym wysiłku planistycznym, finansowym i organizacyjnym, jaki wiązał się ze wzniesieniem Portu morskiego w Gdyni. Zainteresowanie autorów skierowane jest jednak przede wszystkim na zagadnienia urbanistyki i architektury, związane z tym przedsięwzięciem.
Była to jedna z największych inwestycji gospodarczych odrodzonej po zaborach Rzeczpospolitej. Ogromną rolę w zainicjowaniu i przeprowadzeniu tego przedsięwzięcia odegrali dwaj wizjonerzy: polityk Eugeniusz Kwiatkowski oraz autor koncepcji budowy portu inżynier Tadeusz Wenda. Celem był rozwój gospodarczy kraju poprzez prowadzenie importu i eksportu towarów drogą morską. Występujący w filmie historyk - dr Marcin Szerle podkreśla, że lata międzywojenne to okres silnej propagandy morza. Przypomina, że wróciliśmy nad Bałtyk, chcieliśmy się nad nim zakorzenić i pokazać, że jesteśmy państwem morskim. Oczy całej Polski były zwrócone ku Gdyni, ku jej inwestycjom.
Budowa przebiegała bardzo szybko. Rozpoczęła się w 1922 roku, a w 1934 roku gotowy port był pod względem zdolności przeładunkowej największym na Morzu Bałtyckim. Wraz z budową portu powstawało miasto. Gdynię wybudowano właściwie od zera i był to fenomen na skalę europejską. W ciągu niespełna 20 lat w miejsce nadmorskiej wsi powstało 120-tysięczne miasto. Obrazuje ono założenia modernistycznej architektury lat trzydziestych. - „Rzeczpospolita dała miastu życie, a modernizm dał mu formę” – podsumowuje w filmie historię tego przedsięwzięcia - architekt Maria Sołtysik.
Profesor Maria Sołtysik oraz dr Anna Orchowska-Smolińska odkrywają przed widzami mało znane obiekty przemysłowej architektury portowej: magazyny, chłodnie, łuszczarnię ryżu, elewator, olejarnię. „Port gdyński jest uznawany za największe, cywilne przedsięwzięcie inżynieryjne XX wieku. Jest to sukces modernistycznej awangardy architektonicznej i triumf żelbetu” – ocenia architektka Anna Orchowska-Smolińska.
Dokument umożliwia poznanie historii budowy poszczególnych obiektów, zagadnienia techniczne i technologiczne związane z projektowaniem i użytkowaniem tych budynków. Obiekty można zobaczyć na zachowanych filmach i fotografiach archiwalnych, ale też dzięki współczesnym zdjęciom Guya Ferrandisa oraz ujęciom dronowym.
Współcześnie Gdynia buduje swoją tożsamość między innymi właśnie na dziedzictwie modernistycznym, poprzez organizację konferencji architektonicznych i tworzenie turystycznych szlaków moderny. Były dyrektor Muzeum Miasta Gdyni, historyk sztuki dr Jacek Friedrich uważa, że nowoczesna architektura Gdyni to wartość o ponadnarodowym znaczeniu, stąd pomysł władz miasta by starać się o wpis miasta na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

ARCHITEKTURA PRZEMYSŁU. CENTRALNY OKRĘG PRZEMYSŁOWY (6)

  • Odcinek serialu
  • Rok produkcji:
    2019
  • 32 min

Po stu latach od odzyskania niepodległości autorzy filmu przejechali Polskę w poszukiwaniu modernistycznych obiektów przemysłowych z okresu II Rzeczpospolitej. Odwiedzili tereny południowo-wschodniej Polski, na których w latach 1937-39 zbudowano Centralny Okręg Przemysłowy.
Pod koniec lat 30. państwo polskie, by nadać impuls wychodzącej z kryzysu gospodarce i wzmocnić obronność, przystąpiło do realizacji strategicznego planu budowy COP na niedoinwestowanym obszarze, obejmującym 1/8 terytorium kraju. Wznoszenie obiektów dla przemysłu, wraz z infrastrukturą, miało też pomóc w rozwiązaniu problemu bezrobocia.
Powstawały nowoczesne zakłady zbrojeniowe, lotnicze, chemiczne, infrastruktura energetyczna, a wokół nowe osiedla mieszkaniowe dla pracowników. Inwestycje utrzymane były w stylu modernistycznym, który umożliwiał tanie, masowe, prefabrykowane i nowoczesne budowanie. Uznano, że obecność Polski w XX wieku w budownictwie przemysłowym i mieszkaniowym, zostanie wyrażona przez modernizm. Kubiczność i rytmizacja dominują w krajobrazie miejscowości COP. Zdaniem występującego w filmie historyka sztuki prof. Andrzeja Szczerskiego, II Rzeczpospolita budowała swoją tożsamość w oparciu o modernizację i hasła nowoczesności.
COP projektowany był na różnych poziomach strukturalnych: krajowym, regionalnym, miejskim, osiedlowym, poszczególnych budynków – opisuje w filmie architekt prof. Marcin Furtak. W centrum inwestycji copowskich powstawały zakłady przemysłowe, przy nich osiedla. W filmie zostały pokazane zakłady w Stalowej Woli, lotnicze w Mielcu, amunicji w Dębie oraz w Dąbrowie Borze, a także Wytwórnia Lignoza w Pustkowie. Osiągnięciem inżynieryjnym było zastosowanie w halach lotniczych Mielca nowoczesnych konstrukcji opracowanych przez wybitnych konstruktorów - Stefana Bryłę i Stanisława Hempla.
Złożoną strukturę inwestycji można prześledzić na przykładzie budowy Stalowej Woli, którą wzniesiono od zera wraz z zakładami, infrastrukturą, obiektami użyteczności publicznej i osiedlami mieszkaniowymi. – Stalowa Wola była sztandarowym dzieckiem COP-u – mówi w filmie historyk Marek Wiatrowicz. Od rozpoczęcia budowy miasta do otwarcia Zakładów Południowych upłynęło 26 miesięcy.
Osiedla były budowane zgodnie z hasłami modernistycznymi – dostępu do światła, przestrzeni, zieleni i higieny. Było to przedsięwzięcie całościowe – od opracowania urbanistyki do projektowania wnętrz i detali poszczególnych budynków: okładzin klinkierowych i mozaikowych posadzek.
Takich nowych, zaprojektowanych od zera miast powstało przed 1939 rokiem w COP-ie wiele. Plany dalszego rozwoju przerwała wojna, podczas której zakłady przemysłowe przejmowali dla swojego przemysłu zbrojeniowego Niemcy. Dzisiaj wiele z tych zakładów nadal działa, choć nie zawsze w zachowanej sprzed wojny formie. - „Ten projekt cywilizacyjny ma swoje istotne fundamenty, na których może się dalej i opierać i rozwijać. Dla historyka architektury to jest wciąż teren do zbadania. Dopiero od niewielu lat próbujemy te braki nadrabiać – podsumowuje architektoniczną historię COP-u prof. Andrzej Szczerski.

ARCHITEKTURA EDUKACJI (7)

  • Odcinek serialu
  • Rok produkcji:
    2020
  • 33 min

Jakie zmiany przyniósł w polskim budownictwie szkolnym modernizm lat 30.? Na pytanie odpowiada film dokumentalny poświęcony przedwojennym, modernistycznym obiektom dla edukacji.
Budynki przedszkoli, szkół powszechnych i średnich oraz uczelni wyższych powstawały licznie w dwudziestoleciu międzywojennym na terytorium całej Rzeczypospolitej, zarówno w dużych miastach jak i na prowincji. Film pokazuje ogromną skalę inwestycji poświęconych edukacji w okresie międzywojennym, a także związany z wprowadzeniem obowiązku szkolnego proces demokratyzacji w dostępie do edukacji powszechnej.
Stawianie nowoczesnych budynków szkolnych miało szczególne znaczenie dla kształcenia pierwszego pokolenia, wychowywanego w niepodległym państwie. To był cywilizacyjny projekt, który pomógł w scalaniu ziem po zaborach. Stosunkowo dużo takich inwestycji wzniesiono w Polsce centralnej i na Górnym Śląsku, w których to regionach znaczenia nabierała, budowa polskich struktur szkolnych. Kluczową postacią dla promocji architektury nowoczesnej na Śląsku był wojewoda Wojciech Grażyński. Wykorzystywał on architekturę nie tylko do podkreślenia polskości Śląska, lecz też do promocji regionu w kraju. Modernizm, który rozpowszechnił się w budownictwie szkolnym Śląska od lat 30. był łatwiejszy do przyjęcia dla lokalnej społeczności, w której było wiele narodowości i wyznań, niż dominująca w Polsce lat 20. architektura w stylu narodowym.
Modernizm z postulatami funkcjonalnego rozplanowania wnętrz szkolnych, odpowiedniego doświetlenia, zapewnienia higieny, dostępu do sportu i zieleni doskonale wpisywał się w potrzeby oświaty w latach trzydziestych. „Forma podąża za funkcją” to hasło, które w budownictwie szkolnym znalazło zastosowanie.
Architektura obiektów szkolnych różnych szczebli zostaje w filmie zaprezentowana na przykładzie śląskich realizacji funkcjonalistycznych: szkoły podstawowej w Katowicach zaprojektowanej przez Leona Dietz d’Armę, katowickiego budynku Szkół Ekonomicznych wg projektu Zbigniewa Rzepeckiego i Liceum Ogólnokształcącego w Piekarach Śląskich autorstwa Karola Schayera. Specjalne miejsce zostało poświęcone inwestycji o ogromnej skali - Śląskim Zakładom Naukowym.
O architekturze przedwojennych szkół i projektujących je architektach opowiadają w filmie: prof. Andrzej Szczerski, dr Ryszard Nakonieczny, dr hab. Michał Pszczółkowski oraz prof. Waldemar Baraniewski. Wybudowane wówczas szkoły charakteryzują się kompleksowością programu - funkcjonalnym układem, solidnymi materiałami, a także zagospodarowaniem otoczenia. Zdaniem prof. Andrzeja Szczerskiego nowoczesna architektura miała duży wpływ na wychowanie i kształtowanie wrażliwości estetycznej uczniów w II Rzeczypospolitej.
Ważne miejsce w historii architektury szkolnej międzywojnia zajmuje architekt Romuald Gutt. W filmie zaprezentowano projektowane przez niego szkoły różnych szczebli: szkołę powszechną w Wilnie, pielęgniarską w Warszawie oraz Szkołę Nauk Politycznych. Szkoły Gutta, podobnie jak te zaprojektowane przez Czesława Przybylskiego, wpisują się w tzw. nurt gmachów z szarej cegły.
Historycy sztuki i architekci zwracają uwagę na stan zachowania oryginalnych elementów architektury i wyposażenia modernistycznych szkół z międzywojnia. Stolarka okienna, parkiety, detale są często wymieniane, a wiele szkół nie jest objętych opieką konserwatora. Michał Pszczółkowski podkreśla znaczenie ochrony oryginalnych elementów, bo składają się one na wartość emocjonalną budynku, a ta jest elementem wartości zabytkowej.

ARCHITEKTURA KULTURY (8)

  • Odcinek serialu
  • Rok produkcji:
    2020
  • 33 min

Film przedstawia modernistyczne realizacje służące kulturze: muzea, biblioteki, kluby, kina i teatry, które wzniesiono w latach trzydziestych XX wieku. Głównymi ośrodkami, w których w międzywojniu prowadzono wielkie inwestycje architektoniczne służące kulturze były Warszawa i Kraków. Powstały wówczas w tych miastach znaczące ideowo, społecznie i artystycznie obieky, istniejące do dziś. Autorzy prezentują gmachy Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Krakowie oraz bibliotek uczelni wyższych krakowskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz warszawskiej Szkoły Głównej Handlowej.
Architektura muzeów narodowych i największych bibliotek była monumentalna, o formach zmodernizowanych i oszczędnym detalu, ale daleka od wymogów skrajnego funkcjonalizmu. Występujący w filmie komentatorzy przyrównują te gmachy do świątyń sztuki i nauki. Autorzy filmu zabierają widza na spacer po zachowanych wnętrzach tych „świątyń kultury”, w których szczególną rolę odgrywają architektoniczne rozwiązania odpowiedniego oświetlenia wnętrz, poprowadzenia wygodnej dla różnych grup użytkowników komunikacji. Przestrzeń, komunikacja i światło decydują o funkcjonalności i prestiżu obiektów kultury.
Jeden z najnowocześniejszych budynków użyteczności publicznej przedwojennego modernizmu – Muzeum Śląskie w Katowicach, z ogromnymi przeszkleniami na elewacji i z nowoczesnym systemem wewnętrznej komunikacji nie przetrwał wojny. Budynek został zniszczony przez okupanta ze względów propagandowych jako symbol rozwijającej się kultury i techniki niepodległej Polski. W filmie można zobaczyć tę zaprojektowaną przez architekta Karola Schayera realizację, utrwaloną na archiwalnych fotografiach i modelu komputerowym.
Architektura budynków kultury miała znaczenie propagandowe. To w warszawskim Muzeum Narodowym pokazano z udziałem władz państwowych w 1938 roku słynną wystawę „Warszawa wczoraj, dziś, jutro”, z projektami przyszłych założeń urbanistycznych stolicy. Wiele z przedwojennych budynków kultury zarówno o randze ogólnopolskiej jak i lokalnych klubów, powstawało z datków społecznych. Tak zbudowano na przykład prezentowany w filmie Dom pracowników gminy we Lwowie. Był to okres rodzenia się potrzeby uczestniczenia w kulturze u szerokich grup odbiorców. Demokratyzacja uczestnictwa w kulturze widoczna była szczególnie w dynamicznym rozwoju budownictwa kin i stacji radiowych. Powstawały także w miastach województw wschodnich: Wilnie, Lwowie, Baranowiczach. Miały one lżejsze formy architektoniczne, proste, pozbawione detalu bryły, bliższe funkcjonalistycznym postulatom czołowych modernistów.
Historycy sztuki – prof. Marta Leśniakowska, dr hab. Michał Pszczółkowski, prof. Andrzej Szczerski, dr Barbara Zbroja oraz architekt prof. Bolesław Stelmach wskazują najlepsze obiekty, opowiadają o funkcjonalnym, symbolicznym i propagandowym wymiarze służącej kulturze architektury międzywojnia.

ARCHITEKTURA BIZNESU I USŁUG (9)

  • Odcinek serialu
  • Rok produkcji:
    2020

Które przedwojenne miasto dzięki nowym inwestycjom zyskało nazwę „polskiego Chicago”? Jakie wydarzenia miały miejsce podczas budowy najwyższego w przedwojennej Polsce wieżowca Prudentialu? Co łączyło słynnego włamywacza Szpicbródkę z inwestycją PKO w Wilnie? Na te i inne pytania odpowiada film dokumentalny poświęcony przedwojennej, polskiej architekturze modernistycznej biznesu i usług.
Po 1918 roku trzeba było odbudować gospodarkę i finanse i nadać im nowy impuls. Biznes, wraz z rozwojem możliwości konstrukcyjnych i materiałowych w budownictwie, poszukiwał dla siebie nowych form architektonicznych, które pozwalałyby w sposób bardziej ekonomiczny wykorzystywać tereny drogich działek w centrach dużych miast.
Film pokazuje historię powstawania w latach 30. XX wieku pierwszych polskich wieżowców, przeznaczonych na funkcje biznesowe i biurowe. Biurowce stawiały firmy ubezpieczeniowe, handlowe, banki i urzędy. Do najbardziej znanych obiektów biurowo-mieszkaniowych należały: warszawski Prudential oraz śląski Drapacz Chmur. Na Śląsku tzw. styl międzynarodowy, paradoksalnie, odgrywał rolę stylu niemalże narodowego, który miał odróżnić nowoczesny polski Śląsk od gotyckiego niemieckiego. Na przykładzie Katowic autorzy filmu pokazują wymiar polityczny i propagandowy architektury modernistycznej w Polsce. W prasie pojawiły się wówczas określenia typu „Śląsk - najbardziej amerykańska z polskich dzielnic", „Katowice - polskie Chicago”, które odnosiły się do wznoszonych modernistycznych wysokościowców, zwanych niebotykami. Budowa katowickiego „Drapacza Chmur” na bazie nowatorskiej stalowej konstrukcji szkieletowej miała promować modę na wieżowce, a przez to na śląską stal. W Katowicach tworzyli jedni z najbardziej znanych architektów i konstruktorów międzywojnia: Stefan Bryła, Karol Schayer.
W filmie architekci Grzegorz Mika i Tomasz Lachowski opowiadają o nowych możliwościach konstrukcyjnych i materiałowych, jakie pojawiły się w architekturze modernistycznej lat 30. Konstrukcja stalowa umożliwiła stawianie obiektów wielokondygnacyjnych. Stalowy szkielet konstrukcji warszawskiego biurowca Prudential umożliwił funkcjonalne zagospodarowanie wnętrz biurowca, a w czasie wojennych bombardowań okazał się niezwykle trwały.
W filmie zobaczymy też ówczesne niebotyki z innych miast: Łodzi, Chorzowa, Krakowa. Nadal stanowią one dominanty w przestrzeni miejskiej, choć niektóre zmieniły funkcje z biurowych na hotelowe czy handlowe. Nie wszędzie w międzywojniu udało się zrealizować plany wzniesienia biurowców-niebotyków. Projekty wieżowców banku PKO przy pl. Wolności w Poznaniu spotkały się z krytyką konserwatywnie nastawionego, miejscowego środowiska architektów i władz lokalnych.
Ważne miejsce wśród reprezentacyjnej architektury usługowo-biurowej lat 30 zajmują inwestycje bankowe. Na najokazalsze gmachy stać było głównie państwo, stąd najbardziej reprezentacyjne gmachy central i oddziałów postawiły banki państwowe: Bank Gospodarstwa Krajowego i PKO.
O architekturze budynku centrali BGK w Warszawie opowiada w dokumencie badacz historii tego banku – Mateusz Wierzbicki. Na prestiż budynku bankowego wpływały dobre materiały – okładziny kamienne, sztuka i specjalnie projektowane wyposażenie. Siłę ich oddziaływania widać na archiwalnych fotografiach wnętrz warszawskiego gmachu BGK, prezentowanych w filmie. - „Sztukę traktował BGK jako jedną z form promocji, dekorował wnętrza dziełami, chciał być mecenasem artystów” – podkreśla Mateusz Wierzbicki.

ARCHITEKTURA KURORTÓW (10)

  • Odcinek serialu
  • Rok produkcji:
    2020
  • 31 min

Gdzie w przedwojennej Polsce wznoszono obiekty sanatoryjne i wypoczynkowe? Czym charakteryzowała się nowoczesna architektura modernistycznych obiektów sanatoryjnych, do których przyjeżdżały rzesze kuracjuszy? To niektóre z kwestii poruszanych filmie dokumentalnym „Architektura kurortów”, z cyklu „Rzeczpospolita modernistyczna”. Dokument pokazuje siłę architektury, opartej na hasłach modernizmu, spójnych z ideami nowoczesnego lecznictwa. Jest podróżą po terenach przedwojennej Polski w poszukiwaniu modernistycznych obiektów sanatoryjnych i wypoczynkowych. Dzięki wykorzystaniu zdjęć dronowych ukazano obiekty w kontekście przyrodniczym.
Po I wojnie światowej brakowało nowoczesnych obiektów wypoczynkowych i sanatoryjnych. Państwo przyjęło ustawę uzdrowiskową, która ułatwiła inwestowanie w kurortach i zapewniło 2 tygodnie urlopu wypoczynkowego dla obywateli. Uzdrowiska rozwijały się i cieszyły dużym powodzeniem. Powstawały modernistyczne inwestycje zarówno w miejscowościach górskich: Truskawcu, Krynicy, Zakopanem, Wiśle, Istebnej, Bystrej, jak i w nadmorskich: Juracie czy Jastarni. Kurorty odwiedzali przedstawiciele elit przedwojennej Polski. W Juracie bywali politycy, przedsiębiorcy i artyści, m. in.: Ignacy Mościcki, Józef Beck, Eugeniusz Bodo, rodzina Kossaków. Do obiektów chętnie odwiedzanych przez polityków, przedsiębiorców i artystów zalicza się hotel „Lido” w Juracie, a także krynicka „Patria”. Słynny tenor Jan Kiepura do zaprojektowania pensjonatu „Patria” zatrudnił gwiazdę warszawskiej architektury - Bohdana Pniewskiego,
Film pokazuje zmianę jaka zaszła w architekturze budynków sanatoryjnych i wypoczynkowych lat 30. XX wieku. Moderniści inspirowali się techniką i statkami projektowali budynki przypominające „maszyny do wypoczywania”. Takimi „maszynami” są prezentowane w filmie: sanatorium przeciwgruźlicze w Otwocku, pensjonat Wiktor w Żegiestowie czy Nowy Dom Zdrojowy w Krynicy.
Paradoksem jest, że budynki modernistyczne, które miały być w założeniu architekturą prostą z betonu, cegły i szkła, w latach 30. są często ozdabiane alabastrem i drogimi materiałami. Modernizm stał się snobistyczną modą, czymś elitarnym – uważa wypowiadający się w filmie historyk sztuki dr Michał Wiśniewski.
O różnych nurtach w modernistycznym budownictwie kurortów, a także o istotnej roli balkonów i tarasów w ówczesnym lecznictwie sanatoryjnym w filmie opowiadają ponadto: dr Hanna Faryna-Paszkiewicz, dr Małgorzata Dolistowska oraz dr hab. Michał Pszczółkowski. Profesor Andrzej Szczerski zwraca uwagę na fakt, że polityka państwa i rozwój budownictwa sanatoryjnego powodowały stopniową demokratyzację korzystania z kurortów.
Wiele z prezentowanych w filmie obiektów nadal funkcjonuje i pełni swoje funkcje, niektóre niszczeją i popadają w ruinę, tak jak zaprojektowany przez Edgara Norwertha dom wypoczynkowy w Truskawcu.

2024.06.06 03:38:09
© 1998-2024 Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi.
Internetowa Baza Filmu Polskiego filmpolski.pl jest bazą danych chronioną przepisami Ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych (Dz. U. 2001 nr 128 poz. 1402). Kopiowanie treści zawartych w serwisie bez zgody redakcji zabronione. Kopiowanie i wykorzystywanie fotosów oraz materiałów audiowizualnych zamieszczonych w serwisie bezwzględnie zabronione, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych przez prawo. Cytowanie fragmentów treści zawartych w serwisie wymaga zgody redakcji. W każdym przypadku konieczne jest podanie źródła w podpisie pod cytowanym fragmentem. W przypadku portali internetowych żródło musi być linkiem do serwisu filmpolski.pl.
Internetowa Baza Filmu Polskiego filmpolski.pl działa na podstawie art. 2 Ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. 2018 poz. 1000).
Internetowa Baza Filmu Polskiego filmpolski.pl współpracuje z TVN w zakresie publikacji promocyjnych materiałów audiowizualnych. Administratorem danych pozyskanych w związku z emisją tych materiałów jest TVN.

Informacja o zasadach publikacji linków i danych adresowych w serwisie filmpolski.pl w ramach pakietu premium.

Ta strona używa plików cookie. Zapisywanie plików cookies można zablokować, zmieniając ustawienia przeglądarki.