POLSKIE 100 LAT
MARZEC 1968 (31)
- Odcinek serialu
Bunt studentów i zorganizowany przez nich 8 marca 1968 roku wiec na dziedzińcu Uniwersytetu Warszawskiego, brutalnie stłumiony przez władze komunistyczne zapoczątkowały wydarzenia marcowe w Polsce. Studenci protestowali przeciwko zdjęciu spektaklu "Dziadów" oraz relegowaniu z uczelni Adama Michnika i Henryka Szlajfera. W ciągu następnych trzech tygodni przetaczała się fala protestów solidarnościowych warszawskich studentów i wystąpień w szkołach wyższych w całej Polsce. Starcia uliczne miały miejsce w Gliwicach, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Poznaniu, Szczecinie i Wrocławiu. Dla władzy komunistycznej wiec stał się pretekstem do rozpętania antysemickiej nagonki, czego skutkiem była pacyfikacja polskiego życia intelektualnego i wymuszona emigracja trzynastu tysięcy polskich Żydów. Marzec 1968 roku był jednym z najgłębszych kryzysów społeczno - politycznych w całej historii PRL. [TVP]
GRUDZIEŃ 1970 (32)
- Odcinek serialu
W końcu 1970 roku władze PRL przygotowywały ograniczoną reformę gospodarczą, której integralnym elementem miała być wprowadzona na jedenaście dni przed świętami Bożego Narodzenia drastyczna podwyżka cen wielu towarów, zwłaszcza żywności. 14 grudnia jako pierwsza zastrajkowała Stocznia im. Lenina w Gdańsku. Żądano cofnięcia wprowadzonych podwyżek. Dzień później już gwałtowne walki uliczne toczyły się w całym śródmieściu Gdańska. Wprowadzono wojsko. Strzelano do stoczniowców. Fala strajkowa rozlewała się na inne miasta Wybrzeża: Elbląg, Gdynię, Słupsk i Szczecin. Byli zabici i aresztowani, których podczas przesłuchań brutalnie bito i kopano. Do spacyfikowania protestów władze użyły ok. 27 tysięcy żołnierzy, którzy wystrzelili 46 tysięcy pocisków. Tragicznym symbolem grudnia 70 stał się pochód niosący na drzwiach ciało zabitego osiemnastoletniego Zbigniewa Godlewskiego. To on jest bohaterem piosenki "Ballada o Janku Wiśniewskim". [TVP]
POLSKA GIERKA. ZMARNOWANA DEKADA (33)
- Odcinek serialu
W grudniu 1970 roku Edward Gierek objął władzę i musiał zmierzyć się zarówno z rozbudzonymi nastrojami społecznymi, nową falą strajków, jak i umocnić swoją władzę w PZPR. Społeczny bunt został opanowany poprzez wycofanie się z grudniowej podwyżki cen, złagodzenie napiętych stosunków z Kościołem, przejściową liberalizację w polityce kulturalnej, ułatwienie wyjazdów zagranicznych. Niebagatelną rolę odegrała poprawa sytuacji gospodarczej dzięki zaciągnięciu licznych kredytów zagranicznych. Kwitła "propaganda sukcesu", podkreślająca, że "Polak potrafi". Sukces nie trwał długo. Już w 1975 roku rozpoczął się ogromny kryzys gospodarczy. W sklepach brakowało wszystkich towarów a próba wprowadzenia podwyżek cen w 1976 roku zakończyła się kolejnym wrzeniem społecznym. W odpowiedzi na represje po czerwcu `76 powstał Komitet Obrony Robotników. Wkrótce potem szereg innych organizacji. W podziemiu wydawano niezależną prasę i zakazane książki. Nadzieją dla Polaków był wybór na papieża kardynała Karola Wojtyły. Po słowach Jana Pawła II "Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi, tej ziemi", Polska była gotowa na wielką zmianę. [TVP]
OPOZYCJA PRZEDSIERPNIOWA (34)
- Odcinek serialu
W 1975 roku PRL podpisała w Helsinkach Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Zobowiązała się w nim do respektowania praw człowieka oraz swobody wymiany informacji i myśli. Pozwoliło to pierwszym, nielicznym jeszcze środowiskom opozycyjnym, podjąć otwarte działania w obronie praw człowieka, zwłaszcza po czerwcu 1976 roku, kiedy władza brutalnie rozprawiła się ze strajkującymi robotnikami w Ursusie, Radomiu czy Płocku. Powstały pierwsze środowiska opozycyjne. W pierwszej kolejności najaktywniejszy z nich Komitet Obrony Robotników (KOR), który przekształcił się w Komitet Samoobrony Społecznej KOR, a następnie: Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Ruch Młodej Polski, Konfederacja Polski Niepodległej i inne grupy, w tym Studenckie Komitety Solidarności, czy Wolne Związki Zawodowe. Brało w nich udział kilka tysięcy osób, głównie skupionych w dużych miastach. Oprócz Polskiego Porozumienia Niepodległościowego, które funkcjonowało w pełnej konspiracji, większość grup opozycyjnych postanowiła działać w sposób jawny. Zaczęto drukować w podziemiu, z reguły w skromnych nakładach i kolportować opozycyjne pisma. W drugim obiegu ukazały się co najmniej 34 tytuły czasopism, skierowanych do różnych odbiorców. Drukowano również książki, którym peerelowska cenzura nie pozwoliłaby się ukazać w oficjalnym obiegu. De facto "opozycja demokratyczna" podjęła się niezależnej działalności politycznej, do tej pory niewyobrażalnej i niemożliwej w totalitarnym państwie po 1948 roku, jakim była PRL. Przełamana została bariera strachu. [TVP]
POLSKIE LATO 1980 (35)
- Odcinek serialu
Pierwsze strajki latem 1980 roku były reakcją na podwyżki cen mięsa i wędlin wprowadzone przez rząd Edwarda Gierka. W lipcu strajkowało już 80 tysięcy osób w 177 zakładach pracy. W połowie sierpnia 1980 roku zaczęli strajkować stoczniowcy na Wybrzeżu. Strajk w Stoczni Gdańskiej zorganizowali działacze Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. 14 sierpnia, w obronie zwolnionej za działalność opozycyjną Anny Walentynowicz zastrajkowało kilka wydziałów. Fala strajków zaczęła obejmować cały kraj. W nocy z 16 na 17 sierpnia utworzono Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, którego przewodniczącym został Lech Wałęsa. Spisano 21 postulatów. Najważniejszym z nich było utworzenie niezależnych związków zawodowych z prawem do strajku a także postulaty wolności słowa czy przywrócenia do pracy zwolnionych pracowników. 64 wybitnych intelektualistów zaapelowało do władz PZPR o podjęcie rozmów z MKS. Podpisanie porozumień w Gdańsku 31 sierpnia 1980 roku między Komisją Rządową i Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym oraz powstanie NSZZ "Solidarność" stały się początkiem obalania komunizmu w 1989 roku. [TVP]
KARNAWAŁ "SOLIDARNOŚCI" (36)
- Odcinek serialu
Okres 16 miesięcy legalnej działalności NSZZ "Solidarność" był czasem swoistego festiwalu wolności w zniewolonym kraju. Pomiędzy sierpniem 1980 roku, czyli podpisaniem porozumień sierpniowych w Gdańsku a 13 grudnia 1981 roku, dniem wprowadzenia stanu wojennego, swobodnie można było wyrażać swoje opinie i żądania. Mogły z tego korzystać wszystkie środowiska. Komisje Zakładowe NSZZ "Solidarność" powstawały w sądach i prokuraturach, wśród cywilnych pracowników wojska. Rozwijała się niezależna prasa, powstało Radio Solidarność. 5 września 1981 roku odbył się Pierwszy Krajowy Zjazd Delegatów Związku, na którym zebrało się prawie 900 przedstawicieli reprezentujących ponad 9 milionów członków "Solidarności". Czas tych 16 miesięcy swoistego karnawału spowodował, że PZPR zaczęła dostrzegać zagrożenie utraty władzy. 13 grudnia 1981 roku komuniści wprowadzili stan wojenny. [TVP]
STAN WOJENNY I "POWOJENNY": OD XII 1981 DO I 1989 (37)
- Odcinek serialu
W mroźną noc z 12 na 13 grudnia zerwano połączenia telefoniczne. Trwały aresztowania i zajmowanie siedzib Solidarności. Rozbijano łomami drzwi, niszczono sprzęty. W Gdańsku, pod eskortą wieziono Lecha Wałęsę do Warszawy. W pobliżu zakładów pracy i na ulicach koncentrowały się oddziały ZOMO. 13 grudnia generał Jaruzelski, w radiu i telewizji ogłosił wprowadzenie stanu wojennego. W ciągu pierwszej doby aresztowano prawie trzy i pół tysiąca osób. "Solidarność" zaczęła organizować protesty, powstały też podziemne komitety. Z użyciem ZOMO zlikwidowano strajki w około 200 przedsiębiorstwach. Rozpoczęły się procesy sądowe z wysokimi wyrokami. W 1982 roku prezydent Reagan odebrał Polsce klauzulę najwyższego uprzywilejowania w handlu. W 1983 roku Lech Wałęsa otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. W 1985 roku przywódcą ZSSR został Michaił Gorbaczow. 31 sierpnia 1988 roku gen. Kiszczak oficjalnie spotkał się z Lechem Wałęsą i przedstawicielem Episkopatu. Rozpoczęły się negocjacje prowadzące do obrad Okrągłego Stołu. [TVP]
KOŚCIÓŁ I PAŃSTWO 1956 - 1989 (38)
- Odcinek serialu
Film przedstawia historię Kościoła katolickiego w Polsce i jego relacji z rządami komunistycznymi w latach 1956 - 1989. Prymasowski program Wielkiej Nowenny miał przygotować naród do Milenium w 1966 roku i służyć do obrony Polaków i Polski przed narzuconą ideologią komunistyczną. Film ukazuje stosunki państwo - Kościół i metody walki władz PRL - u z Kościołem. Działalność kardynała Stefana Wyszyńskiego i Episkopatu Polski służy obronie wiary i narodu przed narzucaną ateizacją. Wybór Jana Pawła II i jego pierwsza pielgrzymka do Polski w 1979 roku przywracają tożsamość i godność Polakom. Film pokazuje zaangażowanie księży w ruch Solidarności i zabójstwa księży przez Służbę Bezpieczeństwa PRL - u w celu zastraszenia duchowieństwa i biskupów. [TVP]
ROK 1989 CZYLI DRUGI CUD NAD WISŁĄ (39)
- Odcinek serialu
Wraz z objęciem władzy w Związku Radzieckim przez Michaiła Gorbaczowa, w latach 1985 - 86, zaczęły zachodzić głębokie zmiany. Główny nurt "Solidarności" z Lechem Wałęsą opowiadał się za osiągnięciem porozumienia z władzą PZPR. W 1988 roku w maju i sierpniu Polskę ogarnęła fala strajków. Głównym ośrodkiem "Solidarności" stał się powołany w grudniu 1988 roku ponadstuosobowy Komitet Obywatelski. Obrady w Magdalence miały doprowadzić do "okrągłego stołu". Dla strony solidarnościowej zasadniczą wartością były wolne wybory. Obrady Okrągłego Stołu toczyły się w Pałacu Namiestnikowskim przez dwa miesiące. 4 czerwca odbyły się wybory, które zakończyły się miażdżącym zwycięstwem "Solidarności". [TVP]
EMIGRACJA POLITYCZNA 1957 - 1989 (40)
- Odcinek serialu
Emigracja polska w latach 1957 - 1989 w istocie była emigracją polityczną. Nawet ewidentne motywy ekonomiczne wyjazdu z kraju były przede wszystkim radykalną odmową życia w ustroju komunistycznym i państwie PRL. Głównymi ośrodkami polskiej emigracji politycznej były przede wszystkim: Anglia, Stany Zjednoczone i Francja. W Londynie nadal urzędował Polski Rząd na uchodźctwie, w Nowym Jorku i Chicago rósł w siłę Kongres Polonii Amerykańskiej, próbując wpływać na amerykańską politykę wobec Związku Sowieckiego i Europy środkowo - wschodniej. W Paryżu zaś Instytut Literacki Jerzego Giedroycia wydawał miesięcznik Kultura, Zeszyty Historyczne i książki, które kształtowały niezależną myśl polityczną na emigracji i powoli przenikały do "zniewolonego kraju". W wyniku antysemickiej nagonki w marcu 68 roku zorganizowanej przez władze PRL, w ramach wewnętrznych, partyjnych porachunkach, opuściło Polskę lub zmuszonych zostało do wyjazdu ok. 15 tysięcy w przeważającej mierze polskich Żydów. Część z nich podjęła się działalności emigracyjnej na rzecz wolnej i demokratycznej Polski. Po ogłoszeniu stanu wojennego w grudniu 1981 roku, dynamiczne działania podjęły rozproszone środowiska emigracji solidarnościowej, które mobilizowały i organizowały polityczne, związkowe, logistyczne i finansowe wsparcie dla podziemnej "Solidarności" i "społeczeństwa obywatelskiego", które pomimo "stanu wojennego" i represyjnej peerelowskiej stabilizacji nie wyparło się marzenia o suwerennej, niepodległej Rzeczpospolitej. Środowiska te zwracały również uwagę międzynarodowej opinii na represje i rozwój wydarzeń w kraju. Dzięki powszechnie słuchanym w Polsce rozgłośniach: przede wszystkim Radia Wolna Europa, ale również Głosu Ameryki, BBC czy Radia France Internationale, w których zatrudnieni byli przedstawiciele emigracji politycznej, wolna myśl i wiarygodna informacja szeroko trafiała do polskich słuchaczy w kraju, walnie osłabiając monopol informacyjny władzy komunistycznej i w ten sposób przyczyniając się do odzyskania przez Polskę niepodległości. [TVP]
