MILIONER

• Film fabularny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  1977
• Premiera:
  1977. 09. 05
• Gatunek:
  Film obyczajowy
• Barwny, 2656 m, 91 min
  
  Lokacje: Giżycko, Kamionki.

Trzeci pełnometrażowy film Sylwestra Szyszki nawiązuje, podobnie jak poprzednie - "Ciemna rzeka" i "Mgła" - do tematyki wiejskiej, ale rozgrywa się w czasach współczesnych. Reżyser zapewniał jednak, że "nie jest to film o wsi, a wiejskie realia stanowią tu jedynie tło uwydatniające centralny konflikt filmu". Chodziło mu bowiem o ukazanie - poprzez zderzenie racji jednostki i ogółu - pewnych złych cech narodowej mentalności. "Milioner" miał być - w założeniach twórców - ilustracją zjawiska społecznego określanego mianem "polskiego piekła".

Bohaterem filmu jest Józek Mikuła, chłoporobotnik, który prowadzi z matką małe gospodarstwo i dorabia jako kierowca ciężarówki w pobliskiej cementowni. Gdy pewnego dnia wygrywa milion w toto-lotka, wieść o jego niespodziewanej fortunie rozchodzi się błyskawicznie po wsi. Józek postanawia rozsądnie zainwestować pieniądze: dokupuje ziemi, remontuje budynki gospodarcze, sprowadza maszyny. Ma gest - funduje wsi kolorowy telewizor, który instaluje w klubokawiarni. Ale sąsiadów niespodziewane bogactwo Józka kłuje w oczy, zwłaszcza że jego narzeczona, Zośka, jawnie manifestuje finansowy awans. Konflikt narasta, z czasem przeradzając się w otwartą wojnę. Coraz częściej powtarzają się wrogie gesty przeciwko Mikułom: ktoś wrzuca im martwe ptaki przez okno, ktoś inny dusi kury, truje psa, psuje traktor. Na ślubie Zośki i Józka, mimo rozdanych zaproszeń, nikt się nie zjawia, za to zawistnicy podpalają milionerowi stodołę. Nad wrogością sąsiadów szczególnie boleje matka Józka, która nie może pojąć zachowania współziomków. Ktoś wpędza krowy Józefa do bagnistego stawu. Biegnąca na pomoc matka Józefa dostaje ataku serca. Dopiero teraz przychodzi opamiętanie.

Gdy w 1977 r. odbyła się premiera filmu, krytycy przyjęli go dość sprzecznie. Jedni, uznając pokazaną w nim obsesyjną zawiść chłopów, ich grubiańskie obyczaje czy bardzo prymitywne metody rywalizacji za nieprawdopodobne, pisali, że w "Milionerze" reżyser daje przekłamany obraz społeczności wiejskiej. Inni traktowali te same cechy jako atut filmu, chwaląc, że "scenarzyści i reżyser wystąpili przeciwko pokutującemu ciągle duchowi schlebiania i sztucznej sympatii dla ludu". Zgodnie natomiast recenzenci podkreślali dobrą grę aktorów, a zwłaszcza występującego w głównej roli Janusza Gajosa - nagrodzonego na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku w 1977 roku. Kreowany przez niego bohater okazuje się osobowością bardzo złożoną: hojność walczy w nim z chciwością. Chciałby nadal być we wsi "swoim", a jednocześnie pokazać, że jest lepszy od swych krajan, lubi ich, czuje się z nimi związany, ale i nienawidzi ich za małostkowość i wyrządzone mu krzywdy. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Varia

pokaż

Nagrody

schowaj

• 1977
  Gdańsk (Festiwal Polskich Filmów Fabularnych)-Nagroda za rolę męską
  Janusz Gajos
• 2015
  Gdynia (Festiwal Filmowy)-Diamentowe Lwy (nagroda przyznana z okazji 40. edycji festiwalu)
  dla najlepszego aktora 40-lecia
  Janusz Gajos