MUR I WIEŻA

• Film krótkometrażowy
• Produkcja:
  Polska, Izrael
• Rok produkcji:
  2009
• Gatunek:
  Mockument
• Barwny, 14 min

Najnowsza praca izraelskiej artystki Yael Bartany (ur. 1970 w Afula) zatytułowana Mur i wieża, jest rozwinięciem jej wcześniejszego filmu Mary Koszmary z 2007 roku. W tamtej realizacji, nakręconej w Warszawie, młody lewicowy aktywista (w tej roli Sławomir Sierakowski, redaktor naczelny "Krytyki Politycznej") przemawia przy pustych trybunach na Stadionie Dziesięciolecia, zachęcając trzy miliony Żydów do powrotu do Polski: "Dziś ze znudzeniem patrzymy na nasze podobne do siebie twarze. Na ulicach wielkich miast wypatrujemy obcych i wsłuchujemy się w ich mowę. Tak, dziś już wiemy, że nie możemy żyć sami. Potrzebujemy innego, a nie ma innego bliższego nam niż wy! Przybywajcie!".
Przepowiednia wielkiego powrotu środkowo-europejskich Żydów ziści się w obecnej pracy Bartany. Akcja Muru i wieży rozgrywa się na placu budowy "pierwszego kibucu w Europie", w miejscu gdzie stanąć ma budynek Muzeum Historii Żydów Polskich - na skwerze przed Pomnikiem Bohaterów Getta. Artystka prezentuje hipotetyczny scenariusz, w którym żydowscy przybysze osiedlają się na polskich ziemiach, stosując procedury z lat 30. Bartana nawiązuje do metody Homa U'Migdal (mur i wieża), stosowanej przez osadników żydowskich podczas arabskiej rewolty z lat 1936-1939 roku, w czasach funkcjonowania Brytyjskiego Mandatu Palestyny. Mimo zakazu anektowania kolejnych terytoriów, powstały wówczas 52 nowe osiedla. Budowano je zazwyczaj w ciągu jednej nocy, jako że obowiązujące osmańskie prawo zabraniało niszczenia już wzniesionych budynków. Wznoszone w pośpiechu kibuce składały się wyłącznie z podstawowych elementów - ogrodzenia i wieży, dopiero później uzupełniano je o budynki mieszkalne i gospodarcze. Bartana bezpośrednio odwołuje się do taktyki "muru i wieży", naśladując formę i układ konstruowanych wówczas kibuców. Artystka fantazjuje na temat nowego prężnego ruchu, konsolidującego żydowskie pragnienie powrotu na ziemie przodków - Ruchu Odrodzenia Żydowskiego w Polsce. Jego charakterystyczne logo, orzeł biały na tle Gwiazdy Dawida, pojawia się na wszystkim drukach towarzyszących projektowi Mur i wieża. Bartana przypomina o syjonistycznym śnie, przywołując heroiczny obraz silnych, pięknych mężczyzn i kobiet, którzy w najbardziej niesprzyjających warunkach budują domy i uprawiają ziemię, uczą się, wychowują kolektywnie dzieci, dzielą majątkiem, a jednocześnie odpierają ataki wroga. Bartana porusza się po niejednoznacznym polu, naznaczonym widmem nacjonalizmu i militarnej determinacji, dotyka towarzyszącej historii osadnictwa pamięci o antysemityzmie i eksterminacji. Projekt ten przypomina również o przedwojennych, eksperymentalnych kibucach na ziemiach polskich, gdzie testowano rozwiązania architektoniczne i agrarne, przed ostatecznym osiedleniem się w Palestynie - jedna z takich "żydowskich farm" znajdowała się w latach 30. na warszawskim Grochowie. Kibuc w środku Warszawy jest siłą rzeczy strukturą obcą, niezasymilowaną, mimo że ściśle odnoszącą się do historii miejsca, które wchodziło w skład Getta Warszawskiego (1940-1943). Artystka testuje reakcje na nieoczekiwany powrót "dawno niewidzianego sąsiada". Przywołuje także zapomniany wątek, rozważanych przez syjonistów, alternatywnych miejsc dla państwa żydowskiego, jak np. afrykańska Uganda. Film nakręcony w warszawskim kibucu będzie zaprezentowany w drugiej połowie roku, m.in. podczas Kongresu Kultury Polskiej w Krakowie, sam kibuc zaś zostanie użyty 25 czerwca jako scenografia wydarzenia promocyjno-edukacyjnego, zarysowującego historyczne i artystyczne konotacje projektu Yael Bartany. Słowo wstępne wygłoszą: Jerzy Halbersztadt (dyrektor Muzeum Historii Żydów Polskich) i Sebastian Cichocki (główny kurator Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie). Yael Bartana opowie o swoich warszawskich projektach oraz wcześniejszych realizacjach, zaprezentowane zostaną również fragmenty kronik filmowych z lat 30. o osadnictwie żydowskim oraz poprzedni film artystki "Mary Koszmary".

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj