POWRÓT CHEMIKA

• Film dokumentalny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  2014
• Barwny, 61 min

To opowieść o wyjątkowych kolejach losu człowieka zwanego dziś praojcem elektroniki, którego odkrycie dało początek wszystkiemu, do czego wykorzystywane są monokryształy krzemu. To także poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: dlaczego genialny chemik i metaloznawca, w światowej literaturze fachowej cytowany najczęściej spośród wszystkich Polaków, zakończył karierę jako rzemieślnik wytwarzający pastę do butów i płyn do trwałej ondulacji, który wymyślił pod koniec życia.
Jan Czochralski, bo o nim mowa, urodził się pod koniec XIX wieku w Kcyni niedaleko Poznania. Był genialnym samoukiem, wyrzuconym z domu przez ojca, któremu nie podobały się wybuchowe eksperymenty. Młody Jan trafił do Berlina, gdzie niemieckie środowisko naukowe szybko zorientowało się, że ma do czynienia z nieprzeciętnym umysłem. Dzięki swoim odkryciom Czochralski zdobył spory majątek. Największą fortunę przyniósł mu tak zwany Bahnmetal, stop stosowany w produkcji panewek łożysk wagonów kolejowych. Patenty i sława odkrywcy spowodowały, że o pozyskanie uczonego walczyły największe światowe firmy. On sam, na kilka lat przed wybuchem II wojny światowej, niespodziewanie wybrał Warszawę i rozpoczął pracę na tutejszej Politechnice. Rozpoczął od podstaw, od zorganizowania Instytutu Materiałoznawstwa, od fundowania stypendiów najzdolniejszym studentom. Sam nie pobierał honorariów przez około trzy lata.
Dalsze, wojenne losy Czochralskiego i jego powiązania z Niemcami, dla komunistów stały się podstawą do skreślenia go jako naukowca i Polaka. Zrobiono to tak skutecznie, że w niektórych źródłach jest on dziś chemikiem czeskim. Wymazany z listy pracowników Politechniki Warszawskiej, aresztowany przez UB, sądzony za kolaborację i uniewinniony Czochralski wrócił do Kcynii, gdzie do końca życia produkował artykuły chemii gospodarczej. Zmarł w szpitalu w Poznaniu, w roku 1953. Komuś tak bardzo zależało, by pochować go bezimiennie, że dopiero w roku 2005 na mogile pojawiła się tabliczka z nazwiskiem. Po latach są podstawy, by sądzić, że Czochralski oprócz odkrywcy i wykładowcy był również tajnym współpracownikiem polskiego wywiadu wojskowego i to właśnie ukształtowało jego powojenny los w komunistycznej Polsce. O współpracy z wywiadem wojskowym świadczy wiele faktów. Mogąc skorzystać z zaproszenia dowolnego koncernu na świecie, Czochralski przyjął propozycję prezydenta RP Ignacego Mościckiego. W jego gabinecie odbywały się tajne spotkania ludzi pełniących najwyższe funkcje w wywiadzie wojskowym i AK. Istnieją relacje świadków twierdzących, że przyjazd genialnego wynalazcy do Polski został wymuszony zagrożeniem jego dekonspiracji w Niemczech.
Czochralski jest dziś znany przede wszystkim jako twórca metody hodowli monokryształów krzemu. Odkrycie pozwoliło na rozwój elektroniki, a metoda do dziś nazywana jest metodą Czochralskiego. Problem w tym, że w rodzinnym kraju o praojcu światowej elektroniki nie słyszał prawie nikt. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj