OCALIĆ MIASTO

• Film fabularny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  1976
• Premiera:
  1976. 10. 11
• Gatunek:
  Film wojenny
• Język:
  polski, niemiecki, rosyjski
• Barwny, 3163 m, 110 min
  
  Lokacje: Kraków (kościółek Św. Benedykta na Wzgórzu Lasoty, ul. Krzemionki, ściana skalna od ul.Limanowskiego).

Koniec grudnia 1944. Na pocztach GG zwiększony noworoczny ruch; polscy pracownicy poczty prowadzą swoistą wojnę psychologiczną - niemieckie listy do Rzeszy stemplują dodatkowo napisem "Deutschland Kaputt".
31 grudnia. Z radzieckich rubieży startuje grupa zwiadowców pod dowództwem Siemionowa - zostaną zrzuceni nad Krakowem, by nawiązać kontakt z polskim ruchem oporu. Hasło rozpoznawcze "Wkrótce zakwitną jabłonie". Siemionow pechowo ląduje na drzewie, głęboko rani nogę.
Gabinet inż. Hansa Krugera z Abwehry, jak co dzień sprząta rankiem Jadwiga Nowacka; wszelkie kartki z notatkami, kalkę z odciśniętym na niej tekstem chowa - łączniczka przekaże je akowcom, którzy z nikłych śladów odczytają najtajniejsze plany okupanta. Zachowanie Niemców budzi niepokój - penetrują krakowskie kanały, lochy podwawelskie, w Pałacu "Pod Baranami" magazynują duże ilości materiałów wybuchowych.
Wracając z targowiska Jaś Nowacki skraca drogę do domu - biegnie przez cmentarz. Natyka się na rannego Rosjanina, obiecuje skoczkowi pomoc. Ojciec początkowo nie wierzy opowieściom malca, potem obawia się konsekwencji udzielenia pomocy rannemu. Ale w końcu Nowaccy przyjmują Siemionowa do siebie, ukrywają go, ułatwiają nawiązanie kontaktu z dowódcą oddziału AL, Pawlakiem.
Podczas balu sylwestrowego na Wawelu, "gospodarz", Hans Frank, potwierdza decyzję wysadzenia miasta. "Bez sentymentów - mówi - Barbaren ante portas".
Na prośbę Pawlaka Nowacka zdobywa klucze od małego kościółka na Krzemionkach; nabożeństwa odbywają się tu tylko na Wielkanoc, jest to zatem znakomita kryjówka dla grupy Siemionowa. Tam instalują radiostację; Masza nawiązuje łączność ze sztabem, Sierioża stanowi ochronę.
Zgodnie z planem Franka Niemcy zaminowują miasto. Plan dostaje się w ręce żołnierzy AK, dowiadują się też o nim grupy AL. Oddział Pawlaka zakłada podsłuch telefoniczny - odtąd znają wszystkie rozmowy z budynku Gestapo. Grupa AK porywa Krugera - on powinien znać szczegóły planu.
Niemcy wpadają na trop radiostacji; ustaliwszy namiarami jej miejsce otaczają kościółek. Sierioża ściąga ich uwagę na siebie, ostrzeliwując się ucieka, wreszcie - osaczony - skacze z wysokiej skarpy. Ginie, ale Maszy udaje się zbiec i dotrzeć do Pawlaka.
Mnożą się łapanki, aresztowania, rewizje. W ręce Niemców wpadają też Nowacki i Siemionow. Podczas śledztwa Rosjanin gra "va banque" - w rozmowie sam na sam z przesłuchującym go oficerem, świadomym rychłego końca wojny, proponuje układ: Hartman umożliwi mu ucieczkę, on w zamian postara się, by po zdobyciu Krakowa oszczędzono Niemca. Udaje mu się - któregoś dnia, prowadzony na rzekome spotkanie z "łącznikiem", Siemionow ucieka.
W sztabie Frontu trwają ostatnie przygotowania do zdobycia miasta. Marszałek Koniew decyduje się na ryzykowny manewr: oskrzydlenie Krakowa i zdobycie go bez użycia ciężkiej artylerii i bombowców, by ocalić przed zniszczeniem "narodową świątynię Polaków"...
Nowacka z synkiem wystaje pod murami więzienia na Montelupich, gdzie zamknięto jej męża. Nie wie, że już go nie zobaczy - wraz z innymi Polakami został rozstrzelany.
Malarz, Skorpion, Bystry i major Łysy - rozumieją już, że sami nie rozminują miasta. Wie o tym również Pawlak. Mimo politycznych konfliktów grupy AL i AK decydują się na współdziałanie w tej akcji. Akowcy unieszkodliwiają zapalniki w obiektach naziemnych, komuniści biorą na siebie lochy i kanały: w ich szeregach są pracownicy wodociągów, którzy dobrze znają podziemne korytarze miasta.
Siemionow z Migurą pracują w lochach podwawelskich, gdzie założono wyjątkowo silne ładunki. Udaje im się znaleźć zapalnik, Siemionow rozbraja, miny.
Malarz i Skorpion przedostają się do elektrowni. Skorpion unieszkodliwia detonator, ale niemieccy strażnicy wykrywają ich obecność. W czasie gwałtownej strzelaniny konspiratorzy giną.
Gubernator Frank przygotowuje się do ucieczki z miasta. Gorączkowo pakuje "trofea" - zrabowane Polakom dzieła sztuki. Opuszczając Wawel przekazuje władzę hauptsturmfuhrerowi Klinderowi - to on ma wykonać ostatni rozkaz: wysadzić miasto w powietrze.
Ranek 19.1.1945. Po silnym przygotowaniu artyleryjskim wojska radzieckie ruszają do natarcia. Na ulice Krakowa wjeżdżają czołgi, żołnierze radzieccy toczą ciężkie walki uliczne, wypierając Niemców z miasta. Miasto zostaje wyzwolone. W powszechnej radości krakowian uczestniczą zwycięscy żołnierze; mieszkańcy miasta zrywają niemieckie flagi, niszczą gipsowe godła hitlerowskie; wśród tłumów migają twarze Nowackiej, Siemionowa, Maszy. Z wieży Kościoła Mariackiego po raz pierwszy od lat płyną dźwięki hejnału.

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Nagrody

schowaj

• 1976
  Gdańsk (Festiwal Polskich Filmów Fabularnych)-Nagroda Główna "Srebrne Lwy Gdańskie"
• 1976
  Nagroda Ministra Obrony Narodowej
  I stopnia
  Jan Łomnicki
• 1977
  Nagroda "Dziennika Wieczornego" (Bydgoszcz)-plebiscyt czytelników
• 1977
  Moskwa (Międzynarodowy Festiwal Filmowy)-Nagroda Komitetu Obrońców Pokoju
• 1977
  Nagroda Ministra Kultury i Sztuki
  I stopnia
  Jan Łomnicki