ZAKŁAD

• Film fabularny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  1990
• Premiera:
  1991. 11. 30
• Gatunek:
  Film obyczajowy
• Barwny (negatyw: Agfa-Gevaert), 72 min
  
  Lokacje: Lubomierz.

W 1988 r. Teresa Kotlarczyk zrealizowała dokumentalny film "Piłowanie" o zakładzie poprawczym dla chłopców. Pokazała w nim, że system, który miał wychowywać, obrócił się w swoje przeciwieństwo. Mechanizm opierający się na istnieniu dwóch oddzielnych światów: wychowanków i wychowawców już w założeniu skazany był na destrukcję.
W "Zakładzie", nakręconym dwa lata później debiucie fabularnym Teresy Kotlarczyk, nagrodzonym m.in. na festiwalu w hiszpańskim mieście Gijón, reżyserka powróciła do tamtej tematyki, choć nieco inaczej ją ujęła. Zdjęcia kręcono nie w prawdziwym zakładzie, ale w internacie Studium Nauczycielskiego w Lubomierzu. Nie ma tam autentycznych wychowanków ani wiernie odtworzonych realiów. Nie wiemy nawet, za co bohaterowie filmu trafili do poprawczaka. Wystarczy, że znajdują się po tej stronie krat. Dla większości z nich zakład jest jedynym miejscem, w którym potrafią żyć. Przewodzi im Tomek Koziel, który już dziewięć razy próbował uciekać. Osiem razy go złapano, za dziewiątym sam wrócił, co było osobistym sukcesem dyrektora placówki, Wygona. W nagrodę mianował chłopaka "komendantem" grupy.
Dyrektor Wygon, surowy, cyniczny, chwilami trochę melancholijny, trzyma swych podopiecznych żelazną ręką. Zna na wylot ich samych i reguły, jakimi rządzi się życie w zamknięciu. Kaleki, rozgoryczony mężczyzna rekompensuje własne nieszczęścia i upokorzenia mszcząc się na innych, raniąc ich i obserwując ich cierpienie. Oczywiście, ma pewne zasady, których się trzyma i czasami zaskakuje wychowanków "ludzkim" gestem. Jak się okaże, ma też coś, co kocha i czego zniszczenie szczególnie go zaboli.
Jego przeciwieństwem jest młody, pracujący dopiero od miesiąca wychowawca Marek. Zagubiony kontestator, łagodny i bezradny wobec okrutnej rzeczywistości zakładu, jeszcze nie akceptuje zastanych tam reguł, waha się, buntuje, chce odejść. Do czasu.
Jedynym członkiem kadry wychowawczej, który dobrze się czuje w zakładzie i nie odczuwa dylematów moralnych jest niejaki Musiał, osiłkowaty, prostacki brutal, były bokser, przekonany o swej wszechwładzy nad chłopcami. Ze zdziwieniem przyjmie fakt, że właśnie ten, po którym najmniej by się tego spodziewał, podniesie na niego rękę.
W ten zamknięty, ponury świat wkracza pewnego dnia młoda reżyserka Magda. Szuka "prawdy o człowieku w ekstremalnych warunkach", postanawia więc nakręcić film dokumentalny o młodych ludziach odsiadujących karę. Dyrektor wyraża zgodę na wejście ekipy filmowej na teren zakładu. Ale pojawienie się atrakcyjnej kobiety powoduje szereg komplikacji, prowokuje napięcia, zaostrza konflikty. Wychodzą na jaw patologiczne stosunki łączące dyrektora zakładu z jego podopiecznymi oraz oparte na bezwzględności i sile układy między wychowankami. Tomek, którego dziennikarka wypytuje o jego marzenia, zakochuje się w niej. Pod wpływem uczucia rodzi się w nim potrzeba buntu, zmiany. Modelowy podopieczny, duma dyrektora Wygona, postanawia zrobić coś, czym mógłby zwrócić uwagę Magdy, wywrzeć na niej niezatarte wrażenie. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Varia

pokaż

Nagrody

schowaj

• 1990
  Gdańsk - Gdynia (Festiwal Polskich Filmów Fabularnych)-Wyróżnienie Specjalne
  za debiut
  Teresa Kotlarczyk
• 1990
  Nagroda Fundacji Kultury Polskiej
  Teresa Kotlarczyk
• 1991
  Gijon (MFF dla Dzieci i Młodzieży)-Nagroda Jury
  Teresa Kotlarczyk
• 1991
  Gijon (MFF dla Dzieci i Młodzieży)-Nagroda za reżyserię
  Teresa Kotlarczyk
• 1991
  Sztokholm (Międzynarodowe Forum Kultury)
  Teresa Kotlarczyk