MORALNOŚĆ PANI DULSKIEJ

• Podtytuł: TRAGIFARSA KOŁTUŃSKA

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  2013
• Premiera:
  2013. 03. 25
• Barwny, 118 min

"Moralność pani Dulskiej" napisana w 1906 roku została nazwana przez nią samą "tragifarsą kołtuńską". Akcja toczy się w mieszkaniu Dulskich we Lwowie (istnieje również wersja krakowska sztuki). Głównym problemem utworu jest kryzys moralności mieszczańskiej ukazany przez kompromitację kołtuństwa rodziny Dulskich, a zwłaszcza przez demaskację postaci tytułowej, właścicielki czynszowej kamienicy. Pani Dulska toleruje uwiedzenie służącej przez syna, dbając jedynie, by cała rzecz nie została ujawniona. Intryga jest prosta: Zbyszko Dulski uwodzi służącą Hankę, przy milczącej aprobacie matki, potem przez chwilę udaje, że chce dziewczynie zadośćuczynić, ale tak naprawdę chętnie się z afery wycofuje i pozostawia matce "załatwienie sprawy". Wydźwięk sztuki jest pesymistyczny; ani zbuntowany przez moment syn Zbyszko, ani słabowita, najmłodsza w rodzinie Dulskich córka Mela nie są w stanie przeciwstawić się środowisku.
Pani Dulska co rano wszystkiego dogląda, wszystkimi dyryguje: budzi męża Felicjana, żeby się nie spóźnił do biura, a kiedy jej przeszkadza swoją obecnością, wyrzuca go do sypialni, przestawia jak mebel, zarządza nim i resztą rodziny jak czynszami od lokatorów. Czasem czyni wyrzuty mężowi, że ten toleruje błazeństwa syna, który nie wrócił na noc. Najważniejsze jednak, żeby Felicjan nie zgubił pensji w dniu wypłaty: "Dziś fasujesz, uważaj, żebyś nie zgubił", daje mu cygara, które sama kupuje i suszy na piecu, czasem wydaje szóstki na kawę. Z kolei Felicjan biernie się temu poddaje, co najwyżej wzrusza ramionami, nie mówi nic. To konsekwentne milczenie Felicjana w całej sztuce zostanie przerwane tylko raz. Felicjan odezwie się, a właściwie podsumuje swoją rodzinę, odetnie się od niej: "A niech was wszyscy diabli!!!". Uczyni to wówczas, gdy Zbyszko – w geście bez pokrycia, zadeklaruje chęć ożenienia się ze służącą Hanką. Dulska upomina syna Zbyszka, aby wreszcie przestał się "lampartować" w towarzystwie kokocic. Wprawdzie ona sama jednej takiej wynajmuje mieszkanie w swojej kamienicy, ale pieniędzy od niej nie bierze dla siebie, płaci nimi podatki. W porządnym domu Dulskiej nie ma miejsca dla lokatorki, która po nieudanej próbie samobójczej wróciła ze szpitala. Pani Dulska jest święcie przekonana, że "na to mamy cztery ściany i sufit, aby brudy swoje prać w domu i aby nikt o nich nie wiedział". Ma swoje zasady. Byt zabezpieczony – oto podstawa życiowa. Synowi folgować, póki się nie wyszumi – lepiej, żeby w domu... Rodzina mieszczańska, kołtuńska to nic innego jak umowa biznesowa, gwarantująca niezmienność stanu posiadania. Dlatego tak zaciekle trzeba walczyć z mezaliansem, jaki przez moment groził domowi Dulskich. Lepiej dla utrzymania status quo zapłacić Hance za jej krzywdę – nawet 1000 koron i "jazda", aby za chwilę "wszystko wróciło do normy". W ten sposób w świecie zdemoralizowanym rządami pieniądza, przy pomocy pieniędzy należy pozbyć się problemu ciąży służącej. Cynicznie i zgodnie z wyznawaną moralnością. A następne pokolenia – Zbyszko, zapewne też córki, choć Mela krzyczy: „jakby kogoś zabili” – bez gadania będą realizować model rodziny, zgodnie z wytycznymi Dulskiej.
Sama Zapolska określiła dom Dulskich jako ten, w którym "zamordowano duszę". Ten pesymistyczny, karykaturalny obraz został napisany jako protest przeciwko obłudzie. Zawarta w nim jest synteza wszystkich negatywnych cech mieszczańskich, negatywnych cech rodziny, przedsiębiorstwa bez miłości, której celem jest to, czego tak obawia się Zbyszko: "odbierać czynsze, doczekać srebrnego wesela i porządnego nagrobka", tworzyć z pokolenia na pokolenie pra, ober-Dulskich, obłudnych, gnuśnych, z zawężonymi horyzontami myślowymi, z własną, a właściwie stosowaną na własny użytek moralnością, prać brudy we własnym domu, sprzeniewierzyć się każdym swoim uczuciom, w imię opinii publicznej. Wegetacja ciągnąca się przez lata i przez pokolenia.
"Moralność pani Dulskiej" napisana w niecałe trzy tygodnie "w ciężkich boleściach", odniosła sukces na głównych scenach polskich, kolejno w Krakowie, Lwowie, Warszawie. Sztukę przetłumaczono na 19 języków, w tym na chiński, grano na całym bez mała świecie. Dowodem jej popularności stał się ugruntowany w społecznej świadomości termin: dulszczyzna, na oznaczenie kołtuństwa, mieszczańskiej hipokryzji i ciasnoty poglądów, połączonej z wysokim mniemaniem o własnych walorach moralnych. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Varia

pokaż

Nagrody

schowaj

• 2013
  Sopot (Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry")-Nagroda za reżyserię
  Marcin Wrona
• 2013
  Sopot (Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry")-Nagroda aktorska
  Magdalena Cielecka
• 2013
  Sopot (Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry")-Wyróżnienie aktorskie
  Jaśmina Polak
  Zofia Wichłacz
• 2013
  Sopot (Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry")-Nagroda za zdjęcia
  Jan Holoubek
• 2013
  Sopot (Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry")-Nagroda za scenografię
  Anna Wunderlich

Patrz także:

schowaj

• 1980
  KRAKÓW 1907 (7) w Z BIEGIEM LAT, Z BIEGIEM DNI...
  Serial fabularny / Andrzej Wajda Edward Kłosiński
• 1930
  MORALNOŚĆ PANI DULSKIEJ
  Film fabularny / Bolesław Newolin
• 1968
  MORALNOŚĆ PANI DULSKIEJ
  Spektakl telewizyjny / Gabriela Zapolska / Lidia Zamkow
• 1970
  MORALNOŚĆ PANI DULSKIEJ
  Spektakl telewizyjny / Gabriela Zapolska / Józef Słotwiński
• 1975
  DULSCY
  Film fabularny / Jan Rybkowski
• 1992
  MORALNOŚĆ PANI DULSKIEJ
  Spektakl telewizyjny / Gabriela Zapolska / Tomasz Zygadło
• 2006
  MORALNOŚĆ PANI DULSKIEJ
  Spektakl telewizyjny / Gabriela Zapolska / Anna Augustynowicz
• 2015
  PANIE DULSKIE
  Film fabularny / Filip Bajon