JENIEC EUROPY

• Tytuł alternatywny: L' OTAGE DE L' EUROPE

• Film fabularny
• Produkcja:
  Polska, Francja
• Rok produkcji:
  1989
• Premiera:
  1989. 09. 29
• Gatunek:
  Film historyczny, Film biograficzny
• Język:
  francuski, angielski
• Barwny, Kopie 35 mm, 116 min
  
  Lokacje: Polska, Bułgaria, Francja i ZSRR.

Napoleon I, cesarz Francji, jeden z największych geniuszy wojskowych i politycznych XIX wieku, zmarł 5 maja 1821 roku na wyspie św. Heleny. Jego grobowcem stał się maleńki skrawek ziemi, oddalony od najbliższego stałego lądu o 1150 mil. Wedle ówczesnych miar była to odległość ogromna, niemal niemożliwa do przebycia. Napoleon spędził na wyspie św. Heleny 6 ostatnich lat życia. Ten właśnie fragment biografii słynnego Francuza stał się tematem filmu Jerzego Kawalerowicza.
W czerwcu 1815 roku, po bitwie pod Waterloo, cesarz Napoleon Bonaparte abdykował i oddał się w ręce Anglików. Generał Wellington podsunął myśl, by mocarstwa sprzymierzone - Anglia, Austria, Francja i Rosja internowały go i angielskiej wyspie Świętej Heleny, zagubionej w środku Oceanu Atlantyckiego, między Afryką a Ameryką Południową. Internowanemu cesarzowi i jego służbie oraz najwierniejszym przyjaciołom przydzielono niewielką posiadłość Longwood, której dzień i noc strzegły straże, podobnie zresztą jak brzegów wyspy i otaczających ją wód. Na wyspę przybywa jej nowy gubernator, Hudson Lowe i przedstawiciele państw sprzymierzonych: hrabia Balmain z Rosji, baron von Sturmer z Austrii i markiz Montchenu z Francji. 17 kwietnia 1816 r. Hudson Lowe wraz ze świtą, podczas ulewnego deszczu odwiedza swego więźnia, ale Napoleon Bonaparte nie wpuszcza go do swego gabinetu. Rozwścieczony gubernator wraca do swojej rezydencji złożywszy podanie o widzenie się z Napoleonem jego marszałkowi - hrabiemu Bertrandowi. Napoleon dyktuje swoje pamiętniki Las Casesowi. W jego słowach czuje się minioną wielkość i historyczną nieśmiertelność. Zażywa konnej przejażdżki i w pełnej, cesarskiej gali przyjmuje Lowe'a na audiencji. W jej rezultacie Lowe zarządza wzmożenie obserwacji cesarza. Ceremonia obiadu w Longwood. Napoleon karci domowników za najdrobniejsze spóźnienie czy też uchybienie w przyjętym protokole. Podczas konnej przejażdżki hrabina Bertrand spotyka się z kpt. Foxem - adiutantem gubernatora. Zwierza mu się, ze pragnie wyrwać się z wyspy. Gubernator doręcza Napoleonowi pismo, które każdej z osób mu towarzyszących daje swobodę w decydowaniu o swym dalszym losie. Ma to na celu oderwanie od byłego cesarza najsłabszych z jego przyjaciół. Komisarze państw sprzymierzonych domagają się od Lowe'a widzenia z gen. Bonaparte. W ich postawach i rządowych pełnomocnictwach rysują się rozbieżności wykluczające solidarność w traktowaniu jeńca. Napoleon odczuwa dolegliwości żołądkowe. Doktor O'Meara zaleca dużo ruchu na powietrzu. Obawiając się otrucia ze strony Lowe'a, Bonaparte zarządza, by Montholon sprawdzał jego pożywienie. Hudson Lowe odwiedza Napoleona, proponując mu wszelką pomoc i nowego lekarza. Gospodarz jednak wypędza gościa, posądzając go o chęć otrucia. Doprowadza to gubernatora do furii. Niebawem Napoleon otrzymuje zarządzenie ograniczające racje żywnościowe dla Longwood. W odpowiedzi, by demonstracyjnie utrzymać dotychczasowy poziom życia, rozkazuje sprzedać srebrną zastawę i nadać temu faktowi posmak skandalu. Wraz z Ciprianim, Montholonem i Bertrandem cesarz omawia plan ucieczki na angielskim statku, ale - jako człowiek honoru - odmawia wzięcia w niej udziału. Po krótkiej chorobie umiera Cipriani - najbliższy sługa Napoleona. Gubernator obserwuje przez lunetę jego pogrzeb. Stan zdrowia Napoleona pogarsza się. Nakazuje rozgłosić, że z winy gubernatora pozbawiono go właściwej opieki lekarskiej, ale nie chce przyjąć żadnego z proponowanych lekarzy. Lowe, obawiając się międzynarodowego skandalu, decyduje się odwołać wszystkie ograniczenia wobec internowanego. Państwo Bertrand - w tajemnicy przed Napoleonem - występują do gubernatora o zgodę na opuszczenie wyspy. Dowiedziawszy się o tym, cesarz pozwala im podjąć decyzję. Austria likwiduje swoją placówkę i odwołuje komisarza von Sturmera, co Bonaparte uznaje za brak szacunku dla siebie, podobne posunięcia przygotowuje też Rosja. Lowe otrzymuje audiencję u swojego jeńca, która i tym razem kończy się demonstracją dumy i bezczelności Napoleona. Zuzanna Lowe, spotkawszy na spacerze więźnia swego ojczyma, dostaje od niego piękną różę. Na wyspę przypływa, przysłany przez matkę cesarza, doktor Antomarchi. Pociesza chorego, ale on świadom jest bliskiej śmierci. Dyktuje Montholonowi testament oraz list otwarty do gubernatora. Agonia trwa kilka dni. Lowe nie zna żadnych szczegółów o stanie zdrowia Bonapartego, który kategorycznie odrzuca możliwość zbadania przez lekarza angielskiego. 5 maja 1821 r. Napoleon Bonaparte umiera. Hudson Lowe dokonuje ostatniej wizytacji w Longwood, już bez konieczności otrzymania zgody od jego gospodarza.

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Varia

pokaż