KARIERA NIKODEMA DYZMY
- Serial fabularny
- Produkcja:Polska
- Rok produkcji:1980
- Premiera:1980. 04. 06
- Barwny, 7 odcinków x ok. 50 min
Lokacje: m.in. Łódź (ul. Moniuszki, ul. Piotrkowska, wejście do gmachu Akademii Muzycznej przy ul. Gdańskiej 32, willa Zygmunta Richtera przy ul. Stefanowskiego 19, restauracja "Casanova" przy ul. Zachodniej 87, pałac Alfreda Biedermeiera przy ul. Franciszkańskiej 1/3, dom handlowy Ludwika Geyera przy ul. Piotrkowskiej 74), Zaborów (ówczesny "Dom Dziennikarza" - filmowy Koborów), Nieborów (ogrody pałacowe - scena rozmowy Żorża Ponimirskiego z Dyzmą), Warszawa (róg Al. Ujazdowskich i ul. Wilczej, lotnisko na Bemowie, Praga), Zielonka w pow. wołomińskim (cmentarz), Radziejowice (pałac).
W książkach Dołęgi-Mostowicza odnaleźć można najważniejsze zalety dobrego scenariusza: wyraziście zarysowane postaci, przejrzystą i logiczną dramaturgię, klarowność wszystkich wątków. Nic więc dziwnego, że Tadeusz Dołęga-Mostowicz (1898-1939) został uznany za najbardziej "filmowego" ze wszystkich pisarzy dwudziestolecia międzywojennego. Większość jego powieści przeniesiono na ekran - od debiutanckiej "Kariery Nikodema Dyzmy" poprzez "Znachora", "Profesora Wilczura", "Doktora Murka" po "Pamiętnik pani Hanki". Wszystkie cieszyły się w swoim czasie ogromną popularnością, autor do dziś określany jest jako twórca rodzinnego modelu literatury popularnej. "Kariera Nikodema Dyzmy" to najwybitniejsza powieść Dołęgi-Mostowicza. Z jej narodzinami wiąże się pewna legenda literacka. Pisarz, wówczas skromny dziennikarz, po opublikowaniu krytycznego artykułu o Józefie Piłsudskim, został dotkliwie pobity przez oficerów Marszałka. Wtedy obmyślił niebanalną zemstę - postanowił napisać książkę, która skompromitowałaby ludzi władzy i istniejące układy towarzysko-polityczne, ujawniła mechanizm, który pozwala nieukom i głupkom zajmować lukratywne posady i dochodzić do wysokich godności w państwie. Zrodzona "z potrzeby chwili" powieść okazała się zaskakująco ponadczasowa, uniwersalna. "Dyzma to postać nieśmiertelna - napisał branżowy "Ekran" po premierze serialu. - Ma on nie tylko swoich poprzedników, ale również następców. Jest wszechobecny w każdym czasie i w każdym miejscu. Różną przybiera postać, ale jest. Uśmiecha się głupio, a otoczenie widzi w tym uśmiechu coś zagadkowego. Mówi głupstwa, a ludzie szukają w tym głębi. Prostak, a wielu stara się dostrzec w nim oryginała. Nikt nie krzyknie "król jest nagi", chyba że będzie to dziecko lub wariat, jak Żorż Ponimirski. Zawoła on "z was się śmieję", a nikt mu nie wierzy, bo nikt nie wierzy wariatom, a wielu czci głupków, hochsztaplerów i ćwierćinteligentów!" Telewizyjna ekranizacja Jana Rybkowskiego to "drugie podejście" reżysera do tej powieści - w 1956 r. zrealizował kinową wersję "Kariery Nikodema Dyzmy", z Adolfem Dymszą w roli tytułowej. W serialu postać karierowicza brawurowo zagrał Roman Wilhelmi, otrzymał zresztą za tę rolę "Złoty Ekran". Pochlebne recenzje zebrał również Jerzy Bończak jako Krzepicki, wiecznie ukryty za plecami szefa, a przecież nieodzowny dla takich jak Dyzma "panów prezesów". Postać szczególnie sugestywną i pełną wyrazu stworzył też Bronisław Pawlik jako świeżo upieczony ziemianin Kunicki, który ma kompleksy wobec starej arystokracji, ale jest przekonany, że za pieniądze można mieć i załatwić wszystko. Nagrodę indywidualną za montaż obrazu filmowego serialu otrzymała Wiesława Otocka na IV Festiwalu Polskiej Twórczości Telewizyjnej Olsztyn '80.
Ekipa
pełna
|
skrócona
|
schowaj
- Reżyseria
- Reżyser II
- Asystent reżysera
- Script (Sekretariat planu)
- Scenariusz
- Dialogi
- Lektornarrator
- Zdjęcia
- Operator kamery
- Współpraca operatorska
- Laboratorium
- Scenografia
- Scenograf II
- Współpraca scenograficzna
- Dekoracja wnętrz
- Rekwizyty
- Kierownictwo budowy dekoracji
- Atelier
- Kostiumy
- Współpraca kostiumograficzna
- Garderoba
- Charakteryzacja
- Współpraca charakteryzatorska
- Muzyka
- Opracowanie muzyczne
- Wykonanie muzykiOrkiestra Karola Nicze
- Dyrygent
- Konsultacja muzyczna
- Choreografiaodcinki: 3-4
- Dźwięk
- Operator dźwięku IIw napisach nazwisko: Domeradzka
- Współpraca dźwiękowaAndrzej Świderski
- Imitator dźwięku
- Montaż
- Współpraca montażowa
- Ewolucje kaskaderskienie występuje w napisachnie występuje w napisach
- Kierownictwo produkcji
- Kierownictwo produkcji II
- Organizacja produkcji
- Kierownictwo planu
- Produkcja
- Obsada aktorska
Pierwowzoryschowaj
Pierwowzór | |
KARIERA NIKODEMA DYZMY | |
Powieść | |
Autor | Tadeusz Dołęga-Mostowicz |
Variapokaż
Nagrodyschowaj
- 1980Olsztyn (Festiwal Polskiej Twórczości Telewizyjnej)-nagroda jury
za montaż filmu - 1981Złoty Ekran (przyznawany przez pismo "Ekran")
za wybitne osiągnięcia artystyczne w dziedzinie aktorstwa telewizyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem jego ról w serialu "Kariera Nikodema Dyzmy" i w spektaklu "Proces" - 1980Nagroda Przewodniczącego Komitetu d/s Radia i Telewizji
I stopnia - 1999Koniec wieku - ankieta "Polityki"
17 miejsce w ankiecie "Programy, filmy i seriale telewizyjne"
Patrz także:schowaj
- 1956Film fabularny / Jan Rybkowski
- 2002Film fabularny / Jacek Bromski
1
- Odcinek serialu
- 51 min
Nikodem Dyzma, zredukowany urzędnik pocztowy z prowincjonalnego miasteczka, jak wielu bezrobotnych poszukuje pracy w Warszawie. Wymarzył sobie, że zostanie mandolinistą lub fordanserem, dlatego jak najcenniejszy rekwizyt przechowuje wytworny frak. Szczęśliwy traf otwiera przed nim nowe perspektywy. Znajduje na ulicy zaproszenie na raut rządowy i postanawia zaryzykować. Wyelegantowany idzie na bal, aby choć raz najeść się do syta. Podczas bankietu jeden z gości wytrąca mu z ręki talerz. Głodny i wściekły Dyzma robi mu głośną awanturę. Spodziewa się, że zostanie natychmiast wyrzucony na bruk. Tymczasem otrzymuje gratulacje i wyrazy uznania, między innymi od pułkownika Waredy i ministra rolnictwa Jaszuńskiego. Okazuje się, że zwymyślał dyrektora gabinetu premiera, niejakiego Terkowskiego, który ma wielu przeciwników politycznych. Nikodem Dyzma staje się bohaterem wieczoru, dygnitarze uznają go za jednego ze "swoich". Tak zaczyna się zawrotna kariera hochsztaplera. Dyzma bez namysłu korzysta z nęcącej propozycji Kunickiego, przyjmuje posadę administratora w jego dobrach. Żegna się ze swoimi gospodarzami z ulicy Krochmalnej, rozstaje się z Mańką, dziewczyną uliczną, której zaimponował grubym portfelem. Dziewczyna jest przekonana, że pieniądze pochodzą z napadu i po wykonaniu "mokrej roboty" jej przyjaciel musi na jakiś czas gdzieś zniknąć.
Ekipa
pełna
|
skrócona
|
schowaj
- Obsada aktorskapułkownik Wacław WaredaJan Terkowski, szef gabinetu premieraLeon Kunik-KunickiJaszuński, minister rolnictwawiceminister Jan Ulanickiprostytutka Mańka Barcikhrabia RoztockiBibi, dama z towarzystwawojewoda SzejbotReich, komisarz policjiEvita, dama z towarzystwahrabina Eugenia Przełęska, ciotka Ponimirskichhrabianka Marietta CzarskapremierRena, dama z towarzystwaoficjeloficerminister skarbuknajakFranek, bandzior napadający na BoczkaWalentyWalentowa, gospodyni Dyzmykomisarz policji, podwładny ReichaPilchen, minister komunikacjidyrektor lokaluhrabianka Iwona Czarskaakordeonista Ambroziakfordanserkahrabina Lala Koniecpolskaśpiewak ulicznyHalszka, dama z towarzystwaszynkarz Malinowskioficer na przyjęciu; nie występuje w napisachsekretarz Pilchena; nie występuje w napisachinspektor policji w knajpie; nie występuje w napisachPospieszko; nie występuje w napisachchłopak pod hotelem; nie występuje w napisachhrabia Koniecpolski; nie występuje w napisach
2
- Odcinek serialu
- 50 min
Nikodem Dyzma przyjeżdża do Koborowa, majątku państwa Kunickich. Dzięki parotysięcznej zaliczce otrzymanej od pracodawcy, jego wygląd zmienia się nie do poznania. Pani Nina, żona Kunickiego i Kasia, jego córka z pierwszego małżeństwa, widzą w nowym administratorze majątku prawdziwego światowca. Dyzma zdaje sobie jednak sprawę z własnych niedostatków - braku obycia, dobrych manier i wykształcenia. Za wszelką cenę stara się je ukryć przed otoczeniem, mówi mało, a nocami uczy się, gorliwie wertując księgi gospodarcze. Przypadkiem spotyka brata Niny, ubezwłasnowolnionego przez jej męża hrabiego Żorża Ponimirskiego. Szalony Żorż wyjawia mu, w jaki sposób Kunicki wszedł w posiadanie majątku swej żony. Pomiędzy "niespełna rozumu" hrabią a administratorem majątku staje układ - Dyzma obiecuje Ponimirskiemu pomoc w zamian za potajemne dokształcanie. Tymczasem pan Kunicki prosi zarządcę swych dóbr, aby korzystając ze znajomości w sferach rządowych, uzyskał od ministra rolnictwa Jaszuńskiego przydział drewna dla koborowskich tartaków. Żegnamy z żalem przez panią domu Nikodem Dyzma wyrusza do Warszawy.
Ekipa
pełna
|
skrócona
|
schowaj
- Obsada aktorskaNina Ponimirska, żona KunickiegoKasia, córka KunickiegoLeon Kunik-Kunickihrabia Żorż Ponimirski, brat Ninysłużąca KunickichStarewicz, dyrektor tartaku Kunickiego; w napisach nazwisko: Kosiorkiewiczszofer IgnacyAntoni, służący w KoborowieLeon, służący Kunickich
3
- Odcinek serialu
- 53 min
Wysłany przez pana Kunickiego do Warszawy ze specjalną misją Nikodem Dyzma odnajduje pułkownika Waredę. Ma nadzieję, że znajomy ze sławetnego bankietu pomoże mu dostać się do ministra Jaszuńskiego. Razem włóczą się po lokalach, zabawy i pijatyki cementują stare przyjaźnie i ułatwiają zawieranie nowych znajomości. Słysząc o zagrożonej pozycji ministra rolnictwa, Dyzma przedkłada projekt ratowania kraju przed klęską urodzaju. Pomysł skupowania zboża od ziemian i magazynowania go w oczekiwaniu na koniunkturę oraz wypuszczania specjalnych obligacji z przeznaczeniem na skup zasłyszał od Kunickiego, ale przedstawia go oczywiście jako własny. Projekt zapewniający rządowi maksymalne zyski zostaje uznany za genialny, rośnie sława Dyzmy jako "tęgiej głowy", wręcz męża opatrznościowego polskiej gospodarki. Dzięki hrabinie Przełęskiej, ciotce Żorża Ponimirskiego, pan Nikodem wchodzi do środowiska arystokratycznego. Ekscytują się nim wytworne damy, cenią sobie jego przyjaźń panowie. Jego prostactwo jest przyjmowane jako dowód siły, milczenie, za którym próbuje ukryć brak wiedzy i obycia, uchodzi za przejaw rozwagi. Dyzma bez trudu uzyskuje przydział drewna dla koborowskich tartaków, jak triumfator wraca do domu państwa Kunickich.
Ekipa
pełna
|
skrócona
|
schowaj
- Obsada aktorskaNina Ponimirska, żona Kunickiego; nazwisko aktorki pojawia się w napisach odcinka, choć w rzeczywistości w nim nie wystąpiłaKasia, córka Kunickiego; nazwisko aktorki pojawia się w napisach odcinka, choć w rzeczywistości w nim nie wystąpiłaLeon Kunik-Kunicki; nazwisko aktora pojawia się w napisach odcinka, choć w rzeczywistości w nim nie wystąpiłhrabina Eugenia Przełęska, ciotka Ponimirskichwiceminister Jan Ulanickipułkownik Wacław WaredaJan Terkowski, szef gabinetu premieraJaszuński, minister rolnictwaZygmunt Krzepicki, sekretarz Dyzmyhrabia Roztockipiosenkarz-tancerz w "Oazie"prostytutka Mańka BarcikBibi, dama z towarzystwawojewoda SzejbotReich, komisarz policjiEvita, dama z towarzystwasłużąca Kunickich; nazwisko aktorki pojawia się w napisach odcinka, choć w rzeczywistości w nim nie wystąpiłaOlszewski, dyrektor białostockiej Dyrekcji Lasów Państwowychstarosta koborowskihrabianka Marietta CzarskaRena, dama z towarzystwaoficjeloficeroficerszofer IgnacyAntoni, służący w Koborowie; nazwisko aktora pojawia się w napisach odcinka, choć w rzeczywistości w nim nie wystąpiłurzędnik białostockiej Dyrekcji Lasów Państwowychkomisarz policji, podwładny ReichaPilchen, minister komunikacjihrabianka Iwona Czarskaadwokat Dyzmyksiężna Janetta RoztockaMajewski, przyjaciel Koniecpolskichhrabina Lala Koniecpolskadyrektor w Banku Zbożowymhrabia KoniecpolskiLeon, służący Kunickich; nazwisko aktora pojawia się w napisach odcinka, choć w rzeczywistości w nim nie wystąpiłHalszka, dama z towarzystwasłużąca hrabiny Przełęskiej; nie występuje w napisachgość w "Oazie"; nie występuje w napisachdziewczyna w "Oazie"; nie występuje w napisachsekretarz Jaszuńskiego; nie występuje w napisachdziennikarz na Służewcu; nie występuje w napisachAntoni, służący Przełęskiej; nie występuje w napisachmężczyzna na wyścigach; nie występuje w napisach
4
- Odcinek serialu
- 52 min
Właściciele Koborowa witają Nikodema Dyzmę jak męża opatrznościowego. Administrator majątku, dumny, że udało mu się tak wspaniale rozwiązać problem przydziału drzewa dla koborowskich tartaków, chełpi się swoim sukcesem i stopniowo wyzbywa się obaw, że mógłby utracić wygodną posadkę u pana Kunickiego. Cieszy się życiem i powodzeniem, których nie skąpi mu los. Martwi go jedynie Kasia, zazdrosna o panią Ninę. Gdy dziewczyna robi Dyzmie awanturę, ojciec natychmiast wysyła ją za granicę. Nieoczekiwanie nadchodzi telegram z Warszawy. Premier wzywa pilnie pana Nikodema w związku z jego genialnym projektem gospodarczym, proponuje mu prezesurę Banku Zbożowego. Dyzmę ogarniają wątpliwości, czy da sobie radę na tak odpowiedzialnym stanowisku. Wierzy jednak w swoją szczęśliwą gwiazdę, więc przyjmuje ofertę. Gdy wraca do Koborowa pożegnać się, pożegnać się, pan Kunicki wręcz błaga go, by nadal zechciał zachować posadę administratora majątku.
Ekipa
pełna
|
skrócona
|
schowaj
- Obsada aktorskaNina Ponimirska, żona KunickiegoKasia, córka KunickiegoLeon Kunik-Kunickihrabina Eugenia Przełęska, ciotka PonimirskichZygmunt Krzepicki, sekretarz Dyzmyhrabia Żorż Ponimirski, brat Ninypułkownik Wacław Waredawiceminister Jan UlanickiJaszuński, minister rolnictwaJan Terkowski, szef gabinetu premierapiosenkarz-tancerz w "Oazie"wojewoda SzejbotEvita, dama z towarzystwaWandryszewski, dyrektor w Banku Zbożowympracownik Banku Zbożowegostarosta koborowskihrabianka Marietta Czarskapremieroficjelszofer IgnacyAntoni, służący w KoborowiePilchen, minister komunikacjihrabianka Iwona Czarskafordanserkadyrektor w Banku ZbożowymLeon, służący Kunickichpielęgniarka Żorża; nie występuje w napisachsekretarz Pilchena; nie występuje w napisach
5
- Odcinek serialu
- 44 min
Nikodem Dyzma obejmuje prezesurę Banku Zbożowego. Sprytnie dobiera współpracowników, aby nadrabiali niedostatki wiedzy i umiejętności pana Prezesa. Jego "prawą ręką" zostaje Krzepicki, zręczny karierowicz, który w sukcesach szefa upatruje swoją życiową szansę. Dyzma czuje się coraz pewniej, w banku rządzi żelazną ręką. W kręgach elit politycznych jest nazywany "ekonomicznym Napoleonem", wszyscy go podziwiają i fetują, a panie wręcz uwielbiają. Hrabina Koniecpolska zaprasza pana Nikodema na tajne "posiedzenie loży". Bierze w nim udział dwanaście dam z towarzystwa, natchnionych i roznegliżowanych oraz on, jedyny mężczyzna - Wielki Trzynasty. Zmęczony szaleństwami upojnej nocy Dyzma dowiaduje się, że zagraża mu poważne niebezpieczeństwo. W Warszawie pojawia się Boczek, były zwierzchnik pana Nikodema z prowincjonalnej poczty. Nachodzi prezesa, grozi ujawnieniem prawdy. Nie mogąc zaspokoić rosnącego apetytu Boczka, Dyzma wynajmuje bandziorów, którzy mają unieszkodliwić szantażystę.
Ekipa
pełna
|
skrócona
|
schowaj
- Obsada aktorskaZygmunt Krzepicki, sekretarz Dyzmyhrabina Eugenia Przełęska, ciotka PonimirskichJan Terkowski, szef gabinetu premierapułkownik Wacław Waredawiceminister Jan UlanickiJaszuński, minister rolnictwaBoczekksiężna Janetta Roztockahrabia Roztockihrabina Lala KoniecpolskaBibi, dama z towarzystwawojewoda SzejbotReich, komisarz policjisędzia zapasów w cyrkuEvita, dama z towarzystwaWandryszewski, dyrektor w Banku Zbożowympracownik Banku Zbożowegohrabianka Marietta CzarskaRena, dama z towarzystwaKazimierz Jaroszyńskioficjelwidz w cyrkuminister skarbuoficerknajakdyrektor cyrku; w napisach imię: BogdanFranek, bandzior napadający na BoczkaFeliks, lokaj Dyzmyhrabianka Iwona Czarskaakordeonista Ambroziakmężczyzna na przyjęciu u Roztockiejhrabia KoniecpolskiHalszka, dama z towarzystwaszynkarz MalinowskiLitwinek, dyrektor gabinetu Prezydenta Rzeczypospolitej; nie występuje w napisach
6
- Odcinek serialu
- 55 min
Dyzma ze swym doradcą Krzepickim, który związany jest z hrabianką Przełęską, postanawiają pozbyć się Kunickiego. Dyzma chce poślubić Ninę i zdobyć Koborowo. Udaje się sprytnie wymyślona intryga i przy pomocy komisarza policji, który potrzebował właśnie protekcji u Dyzmy, Kunicki zostaje aresztowany w związku z jego dawnymi aferami. Korzysta ze "wspaniałomyślnej" propozycji komisarza: zrzeknie się wszelkich praw do majątku Niny i z paszportem zagranicznym ucieknie z kraju. Dyzma przyjeżdża do Koborowa jako zwycięzca: "Nina... majątek... fabryki... grube miliony... wszystko moje..." - mówi pełen triumfu.
Ekipa
pełna
|
skrócona
|
schowaj
- Obsada aktorskaNina Ponimirska, żona KunickiegoLeon Kunik-KunickiZygmunt Krzepicki, sekretarz DyzmyReich, komisarz policjiPilchen, minister komunikacjisłużąca KunickichprostytutkaStarewicz, dyrektor tartaku Kunickiegoszofer IgnacyFeliks, lokaj DyzmyAntoni, służący w Koborowiekomisarz policji, podwładny ReichaCzerpak, naczelnik wydziału w Ministerstwie Komunikacjikomisarz policjiprzodownik KacperskiLeon, służący KunickichKaniewski, jeden z zarządców włości Kunickiego; nie występuje w napisachsekretarz Pilchena; nie występuje w napisachjeden z zarządców włości Kunickiego; nie występuje w napisachjeden z zarządców włości Kunickiego; nie występuje w napisach
7
- Odcinek serialu
- 62 min
Pan Nikodem doprowadza do formalnego unieważnienia małżeństwa Kunickich. Już może poprowadzić do ołtarza piękną i teraz bogatą Ninę. Rozpoczynają się przygotowania do ślubu. Na horyzoncie pojawiają się jednak ciemne chmury. Terkowski, zaciekły wróg Dyzmy od czasu pamiętnego rautu rządowego, wpada na ślad jego mało chwalebnej przeszłości. Z kłopotu wybawiają swego Wielkiego Trzynastego "pątniczki" z loży dwunastu. Wskutek ich starań Terkowski z dnia na dzień zostaje wysłany na zamorską placówkę dyplomatyczną. W kraju coraz wyraźniej rysuje się kryzys gospodarczy i w efekcie - także rządowy. Władze podejmują decyzję o sprzedaży zmagazynowanego zboża - na znak protestu Dyzma składa dymisję z prezesury Banku Zbożowego i wyjeżdża po ślubie z Niną do Koborowa. W trakcie przyjęcia w majątku zjawia się dyrektor gabinetu prezydenta, prosząc w imieniu głowy państwa, by pan Nikodem podjął się misji utworzenia nowego rządu. Dyzma rozważa propozycję, która wszystkich obecnych wprowadza w stan euforii. Powszechnego uwielbienia dla "męża opatrznościowego" narodu i państwa nie podziela Żorż Ponimirski. "Dyzma to zwykły łajdak i oszust" - woła wybuchając szalonym śmiechem. Hrabina Przełęska gorąco przeprasza towarzystwo za wybryk siostrzeńca, który jest niespełna rozumu.
Ekipa
pełna
|
skrócona
|
schowaj
- Obsada aktorskaNina Ponimirska, żona Kunickiegohrabina Eugenia Przełęska, ciotka Ponimirskichprostytutka Mańka BarcikJan Terkowski, szef gabinetu premieraZygmunt Krzepicki, sekretarz Dyzmypułkownik Wacław Waredawiceminister Jan Ulanickihrabia Żorż Ponimirski, brat Ninyhrabina Lala Koniecpolskaksiężna Janetta Roztockahrabia RoztockiJaszuński, minister rolnictwaBibi, dama z towarzystwawojewoda SzejbotEvita, dama z towarzystwaWandryszewski, dyrektor w Banku Zbożowymstarosta koborowskihrabianka Marietta CzarskapremierRena, dama z towarzystwaminister skarbuszofer IgnacyFeliks, lokaj DyzmyAntoni, służący w Koborowiekomisarz policji, podwładny ReichaPilchen, minister komunikacjihrabianka Iwona CzarskaLitwinek, dyrektor gabinetu Prezydenta Rzeczypospolitejadwokat Dyzmykomisarz policjiprzodownik Kacperskihrabia KoniecpolskiHalszka, dama z towarzystwaReich, komisarz policji; nie występuje w napisachpielęgniarka Żorża; nie występuje w napisachoficer na przyjęciu; nie występuje w napisachposeł Lewandowski; nie występuje w napisachoficer; nie występuje w napisachmężczyzna na przyjęciu w Koborowie; nie występuje w napisachdama z towarzystwa; nie występuje w napisach