NIECH CIĘ ODLECI MARA

• Film fabularny
• Produkcja:
  Polska
• Rok produkcji:
  1982
• Premiera:
  1982. 07. 25
• Gatunek:
  Film obyczajowy
• Barwny + czarno-biały, 2951 m, 98 min
  
  Lokacje: Lutomiersk (kościół Matki Bożej Szkaplerznej, Plac Jana Pawła II, Gminny Ośrodek Kultury), droga w Klęku.

Trzeci (po telewizyjnym "W domu" i pełnometrażowych "Wolnych chwilach") film w dorobku Andrzeja Barańskiego - twórcy nie przynależnego do żadnego nurtu czy szkoły, konsekwentnie uprawiającego własną filozofię kina. Jej naczelną zasadą, jeśli tak się można wyrazić, jest prawo do indywidualnej interpretacji świata, na którą wpływ mają przede wszystkim własne doświadczenia i przemyślenia. "Niech cię odleci mara" to jedno z najlepszych dokonań reżysera, a zarazem reprezentatywna próbka jego sposobu narracji, wyciszonego i pozbawionego arbitralności, sprzyjającego uzewnętrznianiu subtelnych doznań i refleksji Za kanwę scenariusza posłużyła Barańskiemu wydana na początku lat siedemdziesiątych powieść Waldemara Siemińskiego. Jej akcja toczy się w roku 1950 w małym małopolskim miasteczku. Józef Piasecki - miejscowy sklepikarz przeżywa ciężkie chwile. Jako "prywaciarz" nękany jest nieustannymi kontrolami, karami i wstrzymywaniem dostaw przez hurtownię. Podobnie jak ksiądz i aptekarz szybko traci dawną pozycję społeczną. Jego rozgoryczenie rychło przechodzi w gnuśność. Piasecki próbuje ją zagłuszyć zrzędzeniem na nowy ustrój i słuchaniem "wrogich" radiostacji. Jego stan ducha dodatkowo pogarsza konflikt z synem, siedemnastoletnim Witkiem, który przechodzi trudny okres psychicznego dojrzewania. Duszę chłopca wypełnia niepokój, związany ze zbliżającą się dorosłością. Im uważniej obserwuje świat, tym więcej dostrzega w nim zagrożeń. Dotkliwie przeżywa śmierć "Burzy" - przedwojennego socjalisty i przyjaciela Piaseckich. Widzi degrengoladę swego starszego kolegi Romusia, który nie potrafi znaleźć sposobu na życie. Poznaje pierwsze miłosne wtajemniczenia. Mimo że pozytywnie ocenia nowy ustrój, zaczyna również pojmować niewesołą sytuację swojej rodziny w kontekście zachodzących w kraju przemian społecznych. Chociaż historia opowiadana przez Barańskiego rozgrywa się w ponurych latach stalinowskich, reżyser nie wahał się przyprawić jej łagodnym humorem i nostalgią. Jego bohaterowie nie ulegają ideologicznemu obłędowi, jak to miało miejsce w powstałych w tym samym czasie "Dreszczach" Wojciecha Marczewskiego. Wśród mieszkańców małopolskiego miasteczka nie ma zbyt wielu nadwrażliwców i inteligentów, podatnych na pokusy poprawiania świata. Dominują tu ludzie twardo stąpający po ziemi, rzemieślnicy, drobnomieszczanie, chłopi. W obliczu zawłaszczającej ich świat totalitarnej "mary" niełatwo poddają się jej zwodniczemu urokowi i podstępnym obietnicom. Realnie oceniając swoje położenie, nastawiają się na przetrwanie. I choć mało u Barańskiego patosu i dramatycznych efektów, jego filmowi nie można zarzucić niewiarygodności. Przeciwnie - "Niech cię odleci mara" ukazuje inne, bardziej "przyziemne" oblicze stalinizmu. Bliższe perspektywy zwykłego zjadacza chleba, zaprzątniętego bardziej pracą i losem rodziny niż wielką polityką. Wielką zaletą filmu twórcy "Dwóch księżyców" jest też fascynujące ukazanie fenomenu życia na prowincji. Reżyser barwnie i z niezwykłą pieczołowitością portretuje małomiasteczkową obyczajowość, ludzkie typy i zachowania (spora w tym zasługa świetnego aktorstwa, zwłaszcza Bronisława Pawlika i Anny Ciepielewskiej). Ujawnia wrażliwość na materialny konkret, widoczną w wizualnym opisie sklepu i mieszkania głównego bohatera, topografii ulic, architektury budynków (z pomocą przyszły mu tu zapewne wspomnienia z dzieciństwa, które spędził w podobnym miasteczku). W "Niech cię odleci mara" Barański potwierdza swą reżyserską klasę. Pokazuje też, jak robiąc film "osobisty", powiedzieć coś ważnego o sprawach "ogólnoludzkich", takich jak choćby inicjacja w dorosłość czy los grup społecznych, degradowanych przez historyczną konieczność.

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Varia

pokaż

Nagrody

schowaj

• 1984
  Gdańsk (Festiwal Polskich Filmów Fabularnych)-Nagroda za montaż
  Mirosława Garlicka
• 1983
  Syrenka Warszawska (nagroda Klubu Krytyki Filmowej SDP)-w kategorii filmu fabularnego
  Andrzej Barański