LE SCAPHANDRE ET LE PAPILLON

• Tytuł polski: MOTYL I SKAFANDER

• Film fabularny
• Produkcja:
  Francja, USA
• Rok produkcji:
  2007
• Język:
  francuski
• Barwny, 112 min

Zrealizowana na podstawie faktów opowieść o człowieku, który po udarze mózgu doznał rozległego paraliżu, zachowując pełnię władz umysłowych. Jedyną sprawną częścią jego ciała pozostała lewa powieka. Dzięki niej oraz pomocy oddanej sekretarki napisał książkę o swoim życiu.
"Ten film jest dziwnie lekki, choć mówi o sytuacji potwornej - o życiu po katastrofie, nieodwracalnie zredukowanym do minimum. Właśnie w tej lekkości zawiera się cały sens. Wynika ona z samej materii filmowej, nie z przyjętego z góry metafizycznego czy religijnego pocieszenia, choć żadnego pocieszenia tu się nie wyklucza" - napisał po premierze "Motyla i skafandra" jeden z krytyków. Głównym bohaterem dzieła Schnabla jest Jean - Dominique Bauby (dla przyjaciół Jean - Do), czterdziestotrzyletni redaktor naczelny pisma "Elle", a prywatnie miłośnik dobrej kuchni, szybkich samochodów i pięknych kobiet, tudzież ojciec trójki dzieci, z którymi już nie mieszka. Jednak nie pełne zmysłowych uciech życie paryskiego bon vivanta stanowi przedmiot fabuły. Jest nim zaś to, co stało się wówczas, kiedy w wyniku udaru mózgu Bauby'ego dotknął paraliż całego ciała z wyjątkiem powieki lewego oka. Mimo tak poważnego uszkodzenia mózgu, zdolność myślenia, odczuwania, pamięć i wyobraźnia nie doznały uszczerbku. Dzięki ofiarności kilku osób oraz specjalnemu systemowi komunikacji, poszkodowany zdołał nie tylko nawiązać łączność ze światem, ale nawet napisać książkę, na podstawie której Julian Schnabel zrealizował swój film. Wielką zaletą tego ostatniego jest unikanie taniego sentymentalizmu i moralizatorstwa. Reżyser starał się dochować wierności literackiemu oryginałowi, w którym - oprócz kilku niewesołych refleksji i nuty żalu z powodu popełnionych w życiu błędów - znalazło się miejsce na sporo humoru oraz na marzenia godne raczej hedonisty niż pokutnika. Powszechny zachwyt krytyki wzbudziła też praca polskiego operatora Janusza Kamińskiego, którego kreatywności film zawdzięcza swój autentyczne niezwykły kształt wizualny. Spora część fabuły przedstawiona jest z punktu widzenia sparaliżowanego Bauby’ego, oglądającego świat wyłącznie przez jedno oko, często łzawiące, widzące nieostro, mrugające. W roli głównego bohatera wystąpił zmieniony prawie nie do poznania Mathieu Amalric, a partnerują mu m.in. żona Romana Polańskiego Emmanuelle Seigner (jako matka dzieci Bauby’ego), Max von Sydow (jego filmowy ojciec) oraz Niels Arestrup. "Motyl i skafander" uhonorowano m.in. czterema nominacjami do Oscara, dwiema nagrodami na festiwalu w Cannes (w tym za reżyserię) oraz dwoma Złotymi Globami.

Grudzień 1995 roku. Jean - Dominique Bauby, redaktor naczelny magazynu "Elle" i francuski celebryta, doznaje rozległego udaru mózgu, w wyniku którego zapada w śpiączkę. Kiedy po wielu dniach się budzi, z przerażeniem stwierdza, że nie potrafi mówić i nie czuje swego ciała. Diagnoza lekarzy brzmi złowieszczo - pacjent cierpi na bardzo rzadki "syndrom zamknięcia mózgu". Może wprawdzie myśleć, mieć uczucia, funkcjonuje wyobraźnia i pamięć,lecz ciało jest zupełnie sparaliżowane. Bauby może mrugać jedynie lewą powieką. Jedna z jego opiekunek opracowuje specjalny system, dzięki któremu eksnaczelny "Elle" może nawiązać łączność ze światem. Trzeba mu tylko wolno czytać kolejne litery (zaczynając od najczęściej występujących) i kiedy pacjent mrugnie, zapisywać konkretną literę na kartce. Tak z zamkniętego w skafandrze paraliżu ciała wydostają się na wolność motyle myśli, uczuć, snów i marzeń. Po pewnym czasie system sprawdza się na tyle, że Bauby postanawia wywiązać się z zawartej przed wypadkiem umowy na napisanie książki. Nie będzie to jednak planowana wcześniej współczesna wersja "Hrabiego Monte Christo", ale opowieść na zupełnie inny temat. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Nagrody

schowaj

• 2007
  Cannes (MFF)-Wielka Nagroda Techniczna
  Janusz Kamiński
• 2007
  Bydgoszcz (od roku 2010; w latach 1993-99 Toruń; w latach 2000-09 Łódź) (Międzynarodowy Festiwal Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych "Plus Camerimage")-"Złota Żaba" w Konkursie Głównym
  Janusz Kamiński
• 2007
  Sztokholm (Międzynarodowy Festiwal Filmowy)-Nagroda za zdjęcia
  Janusz Kamiński
• 2008
  Oscar (Nagroda Amerykańskiej Akademii Sztuki Filmowej)
  nomnacja w kategorii: Najlepsze zdjęcia
  Janusz Kamiński
• 2008
  Cezar (Nagroda Francuskiej Akademii Sztuki Filmowej)
  nominacja w kategorii: Najlepsze zdjęcia
  Janusz Kamiński