KARAKTER

• Tytuł polski: CHARAKTER

• Film fabularny
• Produkcja:
  Holandia
• Rok produkcji:
  1997
• Barwny, 120 min
  Lokacje: m.in. Wrocław.

Oscar dla najlepszego filmu zagranicznego 1998 r., Grand Prix dla najlepszego filmu i nagroda za najlepszą rolę męską dla Jana Decleira na festiwalu filmowym w Paryżu w 1997 r., nagroda dla najlepszego filmu na festiwalu filmów holenderskich w 1997 r., nagroda jury za reżyserię na festiwalu w Los Angeles i Złota Żaba za zdjęcia na przeglądzie Camerimage w Toruniu to tylko niektóre wyróżnienia przyznane znakomitemu pełnometrażowemu debiutowi Mike van Diema. Urodzony w 1959 r. reżyser zaczął od studiów na wydziale literatury, ale szybko porzucił ten kierunek, by poświęcić się krytyce filmowej. Z reżyserią zetknął się po raz pierwszy w teatrze studenckim i zachwycony nową dziedziną wstąpił w 1987 r. do Holenderskiej Akademii Filmowej i Telewizyjnej. Zrealizowany pod koniec studiów krótkometrażowy film "Alaska" przyniósł mu Złotego Wołu (holenderski odpowiednik Oscara) przyznanego po raz pierwszy w historii tej nagrody studentowi, a także amerykańskiego Oscara za najlepszy film studencki. Dziesięć lat później van Diem odebrał jego "dorosły" odpowiednik. "Charakter" to adaptacja znanej powieści klasyka holenderskiej literatury F. Bordewijka z 1938 r. W przejmujący, hyper-realistyczny sposób porusza temat ubóstwa, awansu społecznego, walki z despotycznym, bezwzględnym ojcem, przywołując na myśl ekranizacje powieści Dickensa. Specyficzny, przygnębiający nastrój filmu podkreślają utrzymane w ciemnej tonacji zdjęcia (nakręcone m.in. we Wrocławiu), z rzadka rozświetlane zimnym, północnym światłem dnia. Solenność wykonania każe z kolei myśleć o dawnym malarstwie holenderskim, gdzie ludzkie obyczaje i otoczenie zostają przedstawione z maksymalną starannością, z szacunkiem dla każdego szczegółu. Akcja filmu rozgrywa się w Rotterdamie na przełomie lat 20. i 30. W okazałym budynku należącym do cynicznego i znienawidzonego komornika Dreverhavena dochodzi do tragedii: w niejasnych okolicznościach ginie stary Dreverhaven, postrach biedaków. W tym czasie był z nim tylko młody prawnik Jacob Katadreuffe. Aresztowany pod zarzutem morderstwa Katadreuffe, który okazuje się nieślubnym synem komornika, wyjawia przesłuchującym go policjantom zadziwiającą historię swego życia. Wychowała go matka, Joba, która w młodości była służącą Dreverhavena. Na ogół surowy w kontaktach z nią, komornik pozwolił sobie raz na chwilę słabości. Efektem była ciąża, ale gdy tylko Joba stwierdziła, że spodziewa się dziecka, natychmiast opuściła dom dotychczasowego chlebodawcy. Przez wiele lat Dreverhaven wysyłał jej pieniądze i listy z oświadczynami, ale milcząca Joba za każdym razem odrzucała jedno i drugie, jakby postawiła sobie za cel nieustanne zmaganie się z przeciwnościami losu. Dzieckiem opiekowała się troskliwie, ale nie rozpieszczała go czułością. Jacob nie doczekał się też od niej żadnych wyjaśnień na temat jej życiowych decyzji i stosunku do Dreverhavena. W dzieciństwie chłopiec ucieka przed rówieśnikami wyzywającymi go od bękartów i przed upartym milczeniem matki w świat książek, a dokładniej jednej z nich: znalezionej w wynajętym mieszkaniu encyklopedii w języku angielskim. Zaczyna od oglądania obrazków, a w końcu posiada całą zawartą w niej wiedzę oraz znajomość języka obcego. Dorasta pełen ambicji, pracowitości i uporu. Ima się dorywczych prac, próbuje otworzyć własny interes, bankrutuje, wreszcie przez przypadek dostaje pracę w firmie prawniczej. Zdobywa wykształcenie, awansuje. Jego stosunki z ojcem, widywanym tylko z daleka i nienawidzonym dodatkowo za fakt, że publicznie wyparł się chłopca, nabierają charakteru zaciekłej rywalizacji. Wykorzystując swe możliwości zawodowe i finansowe Dreverhaven stwarza synowi jak najtrudniejsze warunki egzystencji po to, by - jak twierdzi - uczynić go silnym. Syn podejmuje kolejne wyzwania, by udowodnić, że nie da się zniszczyć. Walka temperamentów i charakterów staje się walką na śmierć i życie. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj