HANUSSEN

• Film fabularny
• Produkcja:
  RFN, Węgry
• Rok produkcji:
  1988
• Język:
  niemiecki
• Barwny, 110 min

Po "Mefiście" i "Pułkowniku Redlu" Istvan Szabo swym kolejnym filmem, "Hanussenem", zamknął tryptyk, w którym dotknął najważniejszych zjawisk XX-wiecznej historii Europy Środkowej. Posłużył się w tym celu losami trzech różnych postaci (granych w każdym filmie przez Austriaka Klausa Marię Brandauera): aktora Hendrika Hofgena w hitlerowskich Niemczech, Redla - szefa kontrwywiadu w monarchii austro-węgierskiej oraz występującego w Niemczech w początkach lat 30. jasnowidza Jana Ericka Hanussena.
Wszystkie trzy dzieła opowiadają o jednostkach nieprzeciętnych, obdarzonych niezwykłymi talentami, które dla kariery w różny sposób i w różnej mierze umizgują się do władzy. Wydaje im się, że potrafią manipulować innymi, a w istocie sami są manipulowani przez siły znacznie od nich potężniejsze. W gwałtownym zderzeniu z historią ujawnia się ich słaby charakter, zatracają swe zdolności, ich nieprzeciętność obraca się przeciwko nim i doprowadza do tragicznej porażki.
Jan Erik Hanussen to postać autentyczna. Naprawdę nazywał się Klaus Steinschneider i był nadwornym wróżbitą Hitlera. W zrealizowanym o nim zachodnioniemieckim filmie z 1955 r. twórcy podawali w wątpliwość wyjątkowe uzdolnienia okultystyczne Hanussena, przedstawiając go jako przebiegłego hochsztaplera, który przed każdą przepowiednią zbierał najdrobniejsze informacje i w ten sposób zawsze potrafił "wywróżyć" ludziom dokładnie to, co chcieli usłyszeć, co było najbardziej prawdopodobne i co rzeczywiście stawało się później faktem. Najpewniej tak było również wtedy, gdy zbliżył się do faszystowskich kręgów ideologicznych. Przepowiedział wówczas dojście Hitlera do władzy, ponieważ rozwój wydarzeń i wzrost społecznego niezadowolenia wyraźnie na to wskazywały. Wróżbą tą przysłużył się Hitlerowi i dostał do grona jego faworytów. Pewny swej pozycji i siły, poczynał sobie coraz śmielej. Dowiedziawszy się o zamiarze dokonania wielkiej antykomunistycznej prowokacji podpalenia Reichstagu, ogłosił tę wiadomość jako przepowiednię, przez co o mało nie pokrzyżował faszystom planów. Nie przewidział, że jako człowiek niebezpieczny dla nowej władzy zostanie zlikwidowany.
Istvan Szabo nie jest aż tak krytyczny w ocenie jasnowidztwa Hanussena. Nie podważa jego zdolności, choć nie wszystkie sceny dają im jednoznaczne świadectwo. Jego Hanussen jest ciekawą, wrażliwą, a jednocześnie ambitną osobowością, miewającą trafne przeczucia przy pewnej parapsychologicznej wiedzy. Poznajemy go pod koniec I wojny światowej. W jednej z bitew Klaus Schneider, plutonowy w armii austro-węgierskiej, zostaje ranny w głowę. Trafia do szpitala, gdzie ujawniają się jego zdolności hipnotyczne i telepatyczne. Opiekujący się nim profesor medycyny, dr Bettelheim, jest zafascynowany niezwykłym pacjentem, zaprzyjaźnia się z nim, pomaga mu doskonalić parapsychologiczne umiejętności i korzysta z jego w hipnotycznych umiejętności w terapii niedoszłych samobójców.
Gdy kończy się wojna, kapitan Novotny, który organizował na froncie występy kabaretowe dla żołnierzy, proponuje plutonowemu, że zostanie jego impresariem, razem wyruszą na tournee i Schneider będzie popisywał się swoimi umiejętnościami przed publicznością. Ten początkowo się waha. Poznana w nocnym kabarecie Hinduska odmawia powróżenia mu z ręki, radzi natomiast, by wyruszył w świat i posługując się swymi okultystycznymi talentami korzystał z życia. Klaus rusza więc z Novotnym do Wiednia. Tam rozpoczyna karierę jako Jan Erik Hanussen. Podczas spektaklu przepowiada zatonięcie transatlantyku i nazajutrz fakt ten potwierdzają gazety. Hanussen staje się obiektem zainteresowania prasy i polityków. Poznaje piękną dziennikarkę Wally, która będzie odtąd jego asystentką i towarzyszką życia.
Już jako sławny wróżbita i jasnowidz Hanussen występuje w czeskich kurortach. Oskarżony o oszustwa staje przed sądem, ale wygrywa sprawę i jako triumfator wyjeżdża do Berlina. Tam spotyka słynną tancerkę i śpiewaczkę Valery de la Meer, w której rozpoznaje przyjaciółkę z dzieciństwa. Wstęp na berlińskie salony zapewnia mu przepowiednia o raptownym załamaniu się giełdowych cen bawełny.
Chociaż Hanussen starannie unika deklaracji politycznych, sprowokowany podczas konferencji prasowej przepowiada, że kanclerzem zostanie wkrótce Adolf Hitler. Wróżba ta wywołuje burzę wokół jego osoby. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj