ERYK XIV

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1979
• Premiera:
  1979. 11. 12
• Barwny, 118 min

W dramacie poświęconym Erykowi XIV historycy literatury dopatrzyli się analogii z Szekspirowskim "Hamletem", a w postaci króla żyjącego na krawędzi obłędu dostrzegli stylizowany autoportret autora. Eryk XIV, syn Gustawa I, założyciela dynastii Wazów, zasiadał na tronie Szwecji zaledwie osiem lat. W 1568 r. został obalony i uwięziony przez możnowładców pod wodzą jego przyrodnich braci - Jana, księcia Finlandii, ożenionego z Katarzyną Jagiellonką, i Karola, księcia Sudermanii, późniejszego króla Szwecji Karola IX, sromotnie pobitego pod Kircholmem przez polskiego bratanka Zygmunta III Wazę.
Eryk bezskutecznie starał się o rękę królowej angielskiej Elżbiety I z Tudorów albo Marii ze szkockiej dynastii Stuartów. Strindberga interesuje ten właśnie ostatni, trudny okres w życiu szwedzkiego monarchy. Wiedząc o tym, że królewskie zaloty w Anglii się nie powiodły, Goran Persson, szara eminencja na sztokholmskim dworze, prosi nałożnicę Eryka, aby była u jego boku, gdy dosięgnie go ten cios.
Karin, córka kaprala Monsa, jest jedyną osobą bezinteresownie i szczerze przywiązaną do nieszczęśnika. Jej matka nią gardzi, ojciec grozi, że spotkawszy córkę na moście zepchnie ją do wody, rodzeństwo nawet się jej nie kłania, jednak Karin czuje, że nie może opuścić ojca swoich dzieci, bo dzięki niej Eryk staje się spokojniejszy, lepszy, zachowuje się bardziej godnie.
Król jest akurat w świetnym nastroju. Zgadza się, by książę Jan poślubił polską księżniczkę Katarzynę. Dopiero Goran Persson uświadamia swemu panu głupstwo, które popełnił - oto potomkowie Jana, odziedziczywszy tron Jagiellonów, będą panowali nad potężnym krajem, mającym tyle mieszkańców, co Francja, a wnuk księcia Finlandii może nawet zostać cesarzem Austrii. Równocześnie Eryk dowiaduje się o fiasku swoich planów matrymonialnych. Wpada w szał, każe wysłać pościg za księciem Goran doradza wytoczyć bratu proces o zdradę stanu. Świeżo mianowany królewski prokurator nie chce żadnych zaszczytów dla siebie, tytułu hrabiowskiego ani szlacheckiego herbu, bo i cóż to takiego: szlachcic - koń z człowiekiem na grzbiecie. Pragnie skupić w swym ręku realną władzę. Najzręczniejszy łajdak i jedyny polityk, jakiego kiedykolwiek Szwecja miała - co przyznają nawet jego wrogowie - staje na czele królewskiego trybunału. Domaga się, by przed trybunałem stanu postawić księcia Jana i sprzyjających mu możnowładców. Podpowiada też Erykowi, że dumnych panów bardzo by ubodło małżeństwo króla z córką zwykłego żołnierza.
Tymczasem prostoduszna Karin, zbałamucona przez snującą własne intrygi królową-matkę, potajemnie opuszcza pałac obawiając się, że w przypływie gniewu Eryk mógłby zabić nawet ubóstwiane, własne dzieci. Zdradzony przez wszystkich król mści się krwawo na swoich wrogach. Poniewczasie tego żałuje, próbuje naprawić zło. Prosi ojca Karin o rękę córki.
Świat wszelkie przejawy skruchy znów uznaje za szaleństwo. Książęta Karol i Jan naradzają się, jak chronić tron Szwecji, by nie zasiadły na nim kiedyś wnuki żołnierza Monsa. Obaj mają nadzieję, że krzesło, na którym siedział Gustaw Waza, okaże się dość szerokie dla nich obu. [TVP]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Patrz także:

schowaj

• 1966
  ERYK XIV
  Spektakl telewizyjny / August Strindberg / Jerzy Grzegorzewski
• 1972
  ERYK XIV
  Spektakl telewizyjny / August Strindberg / Maciej Prus