RADETZKYMARSCH

• Tytuł polski: MARSZ RADETZKY'EGO

• Serial fabularny
• Produkcja:
  Francja, Włochy, Austria, Niemcy (1989- )
• Rok produkcji:
  1994
• Barwny, Część 1: 120 min Część 2: 131 min

Jeśli ktoś po obejrzeniu tego filmu nadal nie rozumie historii Europy Środkowej, to jest sam sobie winien - powiedział konsul austriacki, Emil Brix, po obejrzeniu światowej premiery filmu w krakowskim teatrze imienia Juliusza Słowackiego. Tej uroczystej chwili nie doczekał twórca ekranizacji monumentalnej sagi trzech pokoleń rodu von Trottów, jeden z najwybitniejszych reżyserów austriackich. Już przystępując do pracy wiedział, że jest śmiertelnie chory. Nie zdążył w ostatnim wyścigu, zmarł na białaczkę zrealizowawszy około połowy zdjęć. Dzieło dokończył operator filmu, Gernot Roll. Klimat wiernej adaptacji powieści Josepha Rotha nie przypomina "szwejkowego" nastroju wizji Haçka. To nostalgiczna opowieść o rozciągniętym na pokolenia upadku monarchii austro-węgierskiej, ostatniego władztwa "z bożej łaski", odchodzeniu epoki, zmierzchu całego dawnego, dobrego świata. Znaczna część akcji filmu rozgrywa się w Galicji, w małym, garnizonowym miasteczku Trembowola tuż nad granicą z imperium rosyjskim. Jego mieszkańcy czują grozę nadciągającej wojny i nadchodzących wraz z nią nacjonalistycznych podziałów rozpadającego się państwa Habsburgów. I żyją w przeświadczeniu nieuchronności takiego końca. "Bóg opuścił naszego cesarza - mówi jeden z bohaterów, polski arystokrata - Nacjonalizm stał się nową religią." Ogarniające Europę mroczne czasy nowego stulecia, wieku dwóch okrutnych wojen, zbrodni i ludobójstwa, wyznaczyły też los autora powieści, Josepha Rotha, urodzonego właśnie w galicyjskich Brodach, literackim pierwowzorze filmowej Trembowoli. Mieszkaniec Wiednia, stolicy niewielkiego państwa, ułomka dawnej monarchii, uciekać musiał z miasta przed nazistami. Osiadł w Paryżu, ale i tu dopadło go Zło. Tuż przed wybuchem II wojny światowej popełnił samobójstwo.
Karol Józef, wnuk bohatera spod Solferino, ostatni z von Trottów, wstrząśnięty śmiercią przyjaciela w bezsensownym pojedynku, prosi o przeniesienie z jednostki kawalerii i wyjeżdża do pułku piechoty stacjonującego na rubieżach monarchii w Trembowli, tuż nad granicą rosyjską. Jedną z nielicznych rozrywek kadry oficerskiej w sennym miasteczku jest gra w karty. Pragnąc pomóc spłacić karciany dług jednemu z nowych przyjaciół, kapitanowi Wagnerowi, bohater filmu sprzedaje swego kawaleryjskiego konia bogatemu arystokracie, hrabiemu Chojnickiemu. Ten - poznaje Karola ze swą przyjaciółką, piękną i ekscentryczną Walerią von Taussig. Wspólna podróż do Wiednia owocuje namiętnym romansem młodego podporucznika ze starszą, doświadczoną partnerką. Tymczasem nad podwójną monarchię nadciągają groźne chmury. Kończy się długi ponad miarę wiek dziewiętnasty, kończą długie lata ustabilizowanych rządów Franciszka Józefa. Świadkom tego zmierzchu wydaje się, że Bóg opuścił starego cesarza. W Europie narastają postawy nacjonalistyczne, ruchy niepodległościowe i nowe idee społeczne zaczynają wstrząsać uśpioną monarchią. Podczas tłumienia demonstracji Karol Józef wydaje swemu plutonowi rozkaz otwarcia ognia. Padają zabici i ranni. Dręczony wyrzutami sumienia podporucznik prosi o dymisję z armii. I wtedy właśnie do garnizonu nadchodzi depesza o strzałach w Sarajewie. W przededniu wojny wystąpienie z szeregów równałoby się dezercji - dlatego von Trotta wraca do swego oddziału i ginie w pierwszej akcji. Wnuk bohatera spod Solferino, który w tej bitwie uratował imperatorowi życie, ginie za cesarza. Ale i Franciszek Józef umrze wkrótce po nim. A wraz z nim monarchia, XIX wiek i cały dawny świat. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj