KARIERA ARTURO UI

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1997
• Premiera:
  1997. 06. 19
• Barwny, 78 min

Liroy u Szulkina; najpopularniejszy polski raper w Teatrze TV - takie doniesienia pojawiły się w prasie, gdy Piotr Szulkin realizował w dawnej fabryce Norblina w Warszawie swój spektakl. Piotr Marzec, czyli Liroy, jest także współautorem opracowania muzycznego widowiska i kompozytorem dwóch utworów, które otwierają i kończą przedstawienie. Uzasadniając zaangażowanie kontrowersyjnego muzyka do spektaklu, reżyser podkreślał, iż rap stał się częścią naszej kultury, współczesnej rzeczywistości, dnia codziennego. Rapowe przeboje w "wielkiej historycznej rewii gangsterskiej" mogą stać się pierwszym sygnałem dla widzów, że w istocie nie o historię tu chodzi.
Pisząc "Karierę Arturo UI", Bertolt Brecht (1898-1956) miał oczywiście na myśli konkretną postać, historię dojścia Adolfa Hitlera do władzy. Pod datą 10 marca 1941 r. zanotował w swych zapiskach: "Wpadł mi znowu do głowy pomysł, który miałem już raz w Nowym Jorku, żeby napisać sztukę gangsterską, która by przypomniała pewne zdarzenia, znane nam wszystkim..." Taka interpretacja sztuki znalazła swój wyraz w tradycji inscenizacyjnej, również w Polsce. Stałym punktem odniesienia dla naszych rodzinnych inscenizatorów był głośny spektakl Erwina Axera z 1962 r. z Tadeuszem Łomnickim, który wyposażył swego Arturo w cechy fuhrera.
Z tą tradycją po raz pierwszy zerwał Jerzy Gruza w telewizyjnym widowisku z 1973 r., z Markiem Walczewskim w roli tytułowej, rezygnując z wszelkich aluzji do wydarzeń i postaci historycznych. Jeszcze dalej poszedł Maciej Prus w inscenizacji w Teatrze Polskim w 1995 r., wykładając wprost w programie spektaklu, że przedstawienie można odczytać jako "sztukę o dzisiejszej Polsce, w której mafia wołomińska walczy o wpływy z mafią otwocką".
W spektaklu Piotra Szulkina nie ma tak dosłownych odniesień do współczesności, chociaż widz ma nieodparte wrażenie, że wykreowany przez Jana Peszka Arturo Ui i inni przedstawiciele przestępczego (i nie tylko) świata są rodem z Polski. Odchodząc od historyczno-teatralnej tradycji, reżyser zaakcentował uniwersalne przesłanie i perspektywy inscenizacyjne tkwiące w dramacie Brechta. Jest to raczej sztuka o bezradności i bezwładzie społeczeństwa, o cynizmie, korupcji, żądzy władzy wynoszącej miernoty na wyżyny. I mieści się w niej wszystko - okrucieństwo i ironia, groteska i karykatura, śmiech i groza.
Zanim Arturo Ui pojawi się na scenie, zacni mieszkańcy miasta już ujawniają swą podatność na korupcję, zastraszanie i szantaż. Bliscy plajty kupcy pochlebstwem wyłudzają od ponoć kryształowo uczciwego burmistrza zgodę na pożyczkę z kasy miejskiej, dla ratowania biznesu kalafiorowego. Za 20 tysięcy dolarów - "dla dobra publicznego" - starzec wchodzi do trustu. Arturo Ui, jeszcze nikomu nie znany, zakompleksiony cwaniaczek, również zdaje sobie sprawę z tego, że pragnąc odnieść sukces, musi mieć w kieszeni nie kastet, lecz władzę. Z żelazną konsekwencją realizuje swój plan. Burmistrzowi i wszystkim zieleniarzom w mieście oferuje ochronę przed każdym bandyckim napadem. Groźbą, szantażem, przemocą łamie wszelkie próby oporu, a wplątani w kalafiorową aferę kupcy i urzędnicy z ulgą zrzucają własne winy na konto już "uciszonych" nieboszczyków. Coraz pewniejszy siebie gangster pobiera u aktora lekcje przemawiania, chodzenia, siedzenia, słowem - zachowania godnego homo politicus: "Mam być taki, jak sobie cham z tłumu wyobraża pana z pana". Nabyte umiejętności przydają mu się w czasie kampanii wyborczej.
Arturo Ui ma już w kieszeni gospodarkę i wymiar sprawiedliwości, więc bez problemu zdobywa fotel pierwszego w mieście. Po skutecznie przeprowadzonej operacji i złożeniu do trumny wszystkich oponentów, następuje podział łupów i czystka wśród swoich, wszak każdy przywódca ma prawo sam dobierać sobie współpracowników. Znów kręci się maszynka terroru, potęguje służalczość i strach. A apetyt wodza ciągle rośnie - chleb, woda, powietrze, wszyscy chcą straży. Zaiste, daleko zaszło, że do tego doszło, komentuje współczesny raper. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj

Varia

pokaż

Patrz także:

schowaj

• 1973
  KARIERA ARTURA UI
  Spektakl telewizyjny / Bertolt Brecht / Jerzy Gruza